Als je het maar knap lastig vindt jezelf te blijven bij anderen

‘Wees jezelf, er zijn al zoveel anderen’. Jarenlang hing er een ansichtkaart met deze Loesje-tekst op de koelkast bij Merel. Om zichzelf daar aan te herinneren. Want hoe simpel het ook klinkt, ze vindt het maar verrekte lastig eigenlijk, dat ‘zichzelf blijven’.

Er zijn veel mooie woorden voor. Empathie, inlevingsvermogen, sociaal invoelend. Het is ook mooi. Ik ben niet iemand van de oppervlakkige vriendschappen. Als je een persoonlijk verhaal kwijt wil, hoe gevoelig, pijnlijk, lastig of sociaal afwijkend ook, dan ben je bij mij aan het juiste adres. Ik luister net zo lang, stel net zo lang vragen tot ik snap wat de ander beweegt, ook als ik zelf nooit zoiets zou denken/voelen/zeggen/doen.

Zoals bij veel karaktereigenschappen is een teveel van het goede een valkuil. Ik ga vaak zo op in andere mensen dat ik vergeet wie ik zelf ook alweer ben. En dan is het nogal lastig om je grenzen in de gaten te houden. Regelmatig vraag ik me af: Hoe doen mensen dat eigenlijk? Betrokken zijn bij anderen en tegelijkertijd zichzelf blijven? Het klinkt zo eenvoudig, maar ik vind het maar lastig. Ik heb al moeite in mijn eigen lichaam te blijven als er andere mensen om me heen zijn. Zo zit ik vaak helemaal naar voren gebogen als ik aan het praten ben met iemand, alsof ik het feit dat we twee verschillende mensen zijn wil opheffen. Als er iemand in dezelfde ruimte is houd ik de ander onbewust de hele tijd in de gaten: Wat doet ie? Verwacht ie iets van mij? Gaat het allemaal nog goed?

Het is niet dat ik me compleet aanpas aan een ander. Ik vergroot alleen bepaalde aspecten uit, om naar mijn (onbewuste) idee beter in de smaak te vallen. Net wat oplettender, spontaner, enthousiaster, gevatter, net wat harder lachen, standaard in de ja-stand, mensen ter wille zijn. Naast het feit dat je chronische rugpijn krijgt van dat voorover geleund zitten, is het voor een introvert als ik ook nog eens doodvermoeiend om altijd zo ‘leuk’ te moeten zijn. Altijd ‘aan’ te moeten staan, mezelf af te stemmen op wat ik denk dat de wensen zijn van anderen.

Ik voel me ook veel te vaak verantwoordelijk voor de sfeer. Denk dat het aan mij ligt als het niet gezellig is. In plaats dat ik me met mezelf bezig hou, vraag ik me steeds af of de anderen het nog wel leuk hebben. Terwijl, zij zijn verantwoordelijk voor zichzelf. Ik dicht mezelf eigenlijk een veel te grote rol toe. Hoezo ben ik verantwoordelijk voor het levensgeluk van anderen? Dat heeft iets heel arrogants, als je het zo bekijkt. En neerbuigends, alsof zij niet voor zichzelf kunnen zorgen. Maar zo is het natuurlijk niet bedoeld.

Gelukkig bezit ik naast al die neurosen ook een redelijke dosis zelfkennis. Op het moment dat ik half over de tafel heen hang weet ik heus wel dat ik dat niet hoef te doen. Ermee ophouden is alleen best ingewikkeld. Zo zat ik een tijd geleden met wat bekenden op een terras en probeerde steeds in de gaten te houden of wat ik vóelde en hoe ik mij gedróeg wel met elkaar in overeenstemming was. Als ik erachter kwam dat ik weer voorover hing, veerde ik terug in mijn stoel. Als ik iets te hard HAHA JAA INDERDAAD riep, hield ik abrupt mijn mond en produceerde ter compensatie een zuinige glimlach. Het zal ongetwijfeld een vreemd schouwspel opgeleverd hebben. Die mensen moeten wel gedacht hebben dat ik niet helemaal goed was. Toen ik thuiskwam ben ik van pure uitputting op de bank in slaap gevallen.

Waarom heb ik toch de neiging me te verliezen in sociaal contact? Misschien komt het wel door de twee huizen waarin ik opgroeide. Elke week weer een aanloopje nemen en in de achtbaan van het ene of het andere gezin springen, dat zonder mij allerlei rondjes had gemaakt. Altijd proberen aan te voelen: Hoe is de stemming hier? Hoe pas ik erin? Wat mijn vader sociaal wenselijk gedrag vond was niet per se exact hetzelfde als wat mijn moeder wenste. Als gevoelig kind had ik al die nuances feilloos door. Niet bewust, maar achteraf denk ik dat ik er onbewust altijd mee bezig was.

Of misschien is het wel genetisch. Mijn opa schijnt ook nogal een gevoelige man te zijn geweest, die zich enorm aantrok wat anderen vonden en wilden. Helaas was mijn oma niet zo zachtzinnig. Als zij hem weer eens uitlachte als hij een bordspelletje verloor, of hem uitschold omdat ze hem een slappeling vond, trok hij zich terug in de achterkamer waar zijn kinderen vertwijfeld toekeken hoe hun vader huilend wegkroop in een hoekje. Hun vader, die op andere momenten niet te beroerd was zijn broekriem los te maken om hen ervan langs te geven. Een onmachtige man in de jaren vijftig, die probeerde aan het hoofd te staan van het zooitje ongeregeld dat zijn gezin was. Ik ken hem alleen als de nare oude man die hij was voor hij een eind maakte aan zijn leven.

Goed, om dit verhaal maar weer een positieve wending te geven, je zo druk maken om anderen is natuurlijk nergens voor nodig. Om heel eerlijk te zijn vind ik mensen die de hele tijd met je mee bewegen eigenlijk helemaal niet zo aantrekkelijk. Ik heb een vriendin die altijd haastig mijn zinnen afmaakt, alsof ze de hele tijd wil benadrukken dat ze heus wel snapt wat ik bedoel en we echt op een lijn zitten. Jammer is alleen dat ze mijn zinnen niet altijd goed aanvult, waardoor ik haar moet gaan verbeteren. Pijnlijk. Ik vind mensen een stuk leuker als ze gewoon doen waar ze zelf zin in hebben. Dan voel je een klik, of je voelt het niet. Als iemand me zo eager naar de mond praat, krijg ik daar eigenlijk een beetje jeuk van.

Met het ouder worden verandert het wel. Ieder jaar gaat het beter, ieder jaar leun ik wat vaker achterover, ieder jaar denk ik vaker fuck it. Dat is toch wel het grote voordeel van het achterlaten van je jonge, onzekere jaren. Ik kan me alleen maar verheugen op de volgende 35 jaar.

Lees ook: ‘Fuck that’-meditatie: deze video werkt echt heel kalmerend