De ene HSP-er is de andere niet. Welk type herken jij?
HSP is een wetenschappelijk aangetoond kenmerk van het zenuwstelsel. Het is geen label, diagnose van een ziekte of ‘iets alternatiefs’. Ieder mens is uniek, niemand heeft exact dezelfde ogen en dus ook ieder hoogsensitief persoon heeft niet dezelfde sensitiviteit. De mate waarin je profijt of last hebt van je HSP is voor iedereen verschillend, afhankelijk van bijvoorbeeld je jeugd, je eigen rugzak met levenservaringen, in welke omgeving en met wie je bent, je eigen aangeleerde mechanismes om te dealen met situaties waar je jezelf in begeeft, je draaglast, draagkracht en zelfzorg.
Wanneer ben je hoogsensitief?
Elaine Aron, de Amerikaanse psychologe, die de term HSP de wereld in bracht, onderscheid 4 kenmerken.
- sensorische gevoeligheid. Dan ben je gevoelig voor licht, geluid of andere zintuiglijke prikkels zoals prikkende labeltjes van kleding, kou of warmte.
- emotionele intensiteit, zoals bijvoorbeeld het aanvoelen van sfeer en emoties van anderen, empathisch vermogen of je ervaart je eigen emoties intenser.
- de diepgaande informatieverwerking, je denkt langer en dieper na, maakt scenario’s in je hoofd, overziet snel de mogelijkheden en risico’s.
- Snellere overprikkeling (stress). Vanuit mijn praktijkervaring zie ik ook het tegendeel, sneller kans op onderprikkeling bij een deel van de HSP-ers. Dit veroorzaakt ook stress.
De diepgaande informatieverwerking werd vorig jaar door middel van uitgebreid breinonderzoek aangetoond door prof E. Van Hoof. Alles wat je ziet, hoort, voelt, ruikt, proeft en via beweging waarneemt, wordt dieper verwerkt. Je denkt er uitgebreider over na. Je verbindt informatie met elkaar. Dit gaat soms razendsnel, maar kan ook meer tijd kosten. De andere kenmerken die Elaine Aron noemt, ziet zij als een gevolg van de diepgaande informatieverwerking.
Denk jij ook wel eens “Jij hooggevoelig? Echt niet!”
Ondanks dat er zoveel over is geschreven, denk je soms te ‘weten’ dat iemand wel of niet hoogsensitief is. Kijk hiermee uit, want sommige type HSP-ers zijn echt elkaars tegenpolen. Ik onderscheid voor het gemak 4 types. Niet om ‘nog meer hokjes’ te maken, maar om duidelijk te maken dat het gedrag bij hoogsensitviteit verschillend is. Maar liefst 70% van de HSP-ers is een rustzoeker. Dat betekent dat je pauzesysteem in je brein actiever is dan het activeringsysteem. Je kijkt eerst de kat uit de boom, onderzoekt, voordat je gaat handelen. Bij 30% is het activeringssysteem actiever (sensationseekers). Dat betekent dat als je bijvoorbeeld iets interessants ziet, hoort of voelt direct over gaat tot actie.
Elaine Aron heeft ontdekt dat 70% van de HSP-ers introvert is en 30% extravert. Het is een misverstand dat alle rustzoekers introvert zijn en alle prikkelzoekers extravert. Het wisselt ook nog eens per situatie en je kan ook gedrag aanleren zodat je bijvoorbeeld in je gedrag extraverter doet dan je in wezen bent. Niet uitgesproken introvert of extravert? Dat noem je ambivert.
Hoe herken je de 4 type HSP-ers?
Introverte rustzoeker
Deze persoon is graag alleen, doet het liefst activiteiten in zijn of haar eentje of in 1 op 1 contact. Houdt van rust en regelmaat en enige routine. Zoekt de rust op, houdt zich vooral bezig met eigen gedachten, emoties en ideeën. Gevaar van overprikkeling door alle gedachten en emoties en activiteiten tussen meerdere of een groep mensen.
Extraverte Rustzoeker
Deze persoon voelt vaak een spanningsveld tussen de innerlijke behoefte aan rust, regelmaat, routine aan de ene kant. En aan de andere kant richt hij zich ook sterk naar buiten, op de ander in zijn uitingen. Dit type moet goed op persoonlijke grenzen en behoeftes letten. Het gevaar van overprikkeling ligt snel op de loer door te veel activiteit tussen andere of een groep mensen.
Introverte Sensationseeker
Deze persoon wil graag activiteiten, diversiteit en afwisseling in het leven, maar niet perse in een grote sociale context. Kan veel verschillende en uitdagende activiteiten doen in zijn eentje of in 1 op 1 contact. Zoekt nieuwe ervaringen meestal niet via het contact met andere mensen, maar via bijzondere emotionele ervaringen en verkenningen (kunst, spiritualiteit, dromen, kennis verwerven over een onderwerp dat hen fascineert). Er is gevaar van onderprikkeling door te veel zichzelf af te remmen in het leven. Overprikkeling ontstaat door alle gedachtes en gevoelens of te veel activiteiten te doen.
Extraverte Sensationseeker
Deze persoon is erg druk met allerlei activiteiten en uitdagingen en mensen en gaat door, omdat het allemaal leuk is. Deze persoon vertelt daar graag over en houdt van een actief sociaal leven. Het gevaar is overprikkeling door een te actief leven en plotseling niets meer kunnen omdat opeens de energie weg is. Tijdig ruimte nemen voor rust en op jezelf zijn is heel belangrijk. Aandachtspunt zijn grenzen. Onderprikkeling kan ontstaan door niet te luisteren naar de behoefte om verschillende activiteiten te doen of tussen de mensen te zijn. Het verschil met niet hoogsensitieve extraverte personen is dat een hoosensitief persoon altijd de behoefte voelt om op een gegeven moment alleen te zijn, vanwege de vermoeid.
Tekst: Saskia Klaaysen http://www.anahata-coaching.nl http://www.hsptraining.nl
