Dit herken je als je een sterk ontwikkeld emotioneel geheugen hebt
Janneke vergeet namen, gezichten en verjaardagen, maar ze heeft een emotioneel olifantengeheugen. Dat bestaat dus echt! En hieraan herken je zo iemand.
LEES OOK: Hoe je als HSP’er het best omgaat met jezelf
Heb ik een sterk ontwikkeld emotioneel geheugen?
Dat ons geheugen uit verschillende onderdelen bestaat, is geen geheim. Behalve het ‘korte termijn’ en ‘het lange termijngeheugen’ heb je het ‘semantische geheugen’ dat bijvoorbeeld rijtjes met Duitse naamvallen kan opdreunen, weet op welke dag Koningsdag valt, en hoe de president heet die Amerika ten gronde probeert te richten. Dan is er het ‘episodische geheugen’, dat persoonlijke gebeurtenissen opslaat, zoals hoe het gebouw eruitzag waar je vroeger op school zat en dat je moeder je ooit voordeed hoe je een pak yoghurt zo leegknijpt dat er geen restjes in achterblijven.
Dat episodische geheugen begint te werken vanaf het moment dat we een jaar of drie zijn, vandaar dat we ons van vóór die tijd weinig tot niets herinneren. Maar er bestaan sterke aanwijzingen dat er óók zoiets bestaat als een emotioneel geheugen. Dat geheugen functioneert wél al vanaf de geboorte. Zo kan het gebeuren dat we op latere leeftijd rondlopen met emotionele ballast uit onze vroegste kinderjaren (bijvoorbeeld een geboortetrauma), terwijl we ons de omstandigheden niet herinneren (de geboorte zelf).
Ik weet niet hoe het komt, maar ik ben gezegend, of belast, met een emotioneel olifantengeheugen. Ik heb dus wél herinneringen van voor mijn derde levensjaar. Bijvoorbeeld van rond de geboorte van mijn jongste zusje (ik was toen anderhalf). Ik herinner me zelfs nog de setting van de bijbehorende emotie: mijn zus en ik werden uit logeren gebracht bij vrienden van mijn ouders, Paul en Maria, en we mochten daarbij ons middagslaapje doen in hun bed; mijn zus en ik wilden allebei aan dezelfde kant van het bed slapen, namelijk de kant van Maria, niet die van Paul, mijn zus won de strijd en ik kon vervolgens de slaap niet vatten. Dat ik dit zo gedetailleerd heb onthouden, komt waarschijnlijk door de emotionele gebeurtenis waar deze herinnering mee in verband staat (de geboorte van mijn zusje).
Ik heb meer zeer gedetailleerde herinneringen uit mijn kindertijd. Zo weet ik nog precies hoe ik me voelde toen we met het babyzusje voor het eerst op familiebezoek gingen (wat was er toch zo interessant aan dat kind?), ik een tand door mijn lip kreeg en toen een bonbon mocht (met een walnoot), mijn beste vriendinnetje over mijn tekening heen kleurde en daarom straf kreeg, en ik aan mijn vriendinnetjes had gevraagd of ze mijn tasje even wilden vasthouden toen ik naar de wc ging, maar dat ze er níet in mochten kijken, en dat ze, toen ik terugkwam, een heel grote, geblokte, snotterige mannenzakdoek uit mijn tasje tevoorschijn trokken en daarbij heel vies keken. Allemaal herinneringen van tijdens en vóór mijn kleuterschooltijd.
Het interessante van het emotionele geheugen is dat het sterker is dan alle andere vormen van geheugen. Kom je bijvoorbeeld onder emotionele stress te staan, dan werken het semantische en episodische geheugen niet meer altijd even goed, er ontstaat dan een ‘vecht- of vluchtreactie’ die allesoverheersend is. Soms kan het emotionele geheugen het episodische geheugen juist versterken: je weet bijvoorbeeld nog precies waar je was en wat je deed toen je voor het eerst iets vernam over de ramp van 9/11. Emotionele gebeurtenissen worden door iederéén beter onthouden dan andere, maar een sterk ontwikkeld emotioneel geheugen heeft niet iedereen en het is een erfelijke aanleg (het heeft te maken met een verkorte versie van een bepaald gen, volgens onderzoek). Een goed emotioneel geheugen hebben, heeft voor- en nadelen. Een nadeel is dat je vatbaarder bent voor een posttraumatische stressstoornis, domweg omdat je je negatieve emoties beter onthoudt.
Heb je een sterk ontwikkeld emotioneel geheugen, dan onthoud je gelukkig ook positieve emoties beter. Alle positieve herinneringen uit mijn kindertijd komen moeiteloos weer bovendrijven nu ik zelf kinderen heb. En niet alleen die uit mijn kindertijd, ook herinneringen uit mijn jeugd en jong-volwassenheid kan ik oproepen alsof ze gisteren plaatsvonden. Een sterk ontwikkeld emotioneel geheugen kan je sensitief maken: je begrijpt andere mensen gemakkelijker omdat je je eigen emoties, uit bijvoorbeeld je kindertijd, nog zo goed herinnert. Soms kan het je ook minder sensitief maken, omdat je zo in beslag word genomen door je eigen emoties of herinneringen dat je even geen oog hebt voor die van anderen.
Het kan ook zorgen voor miscommunicatie als je iemand tegen het lijf loopt die niet zo’n sterk ontwikkeld emotioneel geheugen heeft als jij. Ik kan bijvoorbeeld een ex tegenkomen die ik tien jaar niet heb gezien en tegen hem praten alsof we gisteren nog aan de ontbijttafel zaten, gewoon omdat die herinnering op zo’n moment sterk komt bovendrijven. Zelf ging ik er altijd van uit dat iederéén een sterk ontwikkeld emotioneel geheugen heeft, maar door een boel ongemakkelijke, gênante toestanden heb ik gemerkt dat dat niet zo is. Tegelijkertijd heb ik het gevoel (maar hier is helaas nog geen onderzoek naar gedaan) dat mijn emotionele geheugen soms dusdanig de overhand neemt, dat de rest van mijn geheugen er maar een beetje bijbungelt. Zo kan het gebeuren dat ik me niet meer herinner hoe iemand heet, of dat ik iemand überhaupt heb gesproken, of op welk huisnummer ik ook alweer moet zijn, of wat mijn pincode is, maar weet ik nog wel precies hoe ik me voelde toen ik op de middelbare school aan een klasgenoot vroeg: ‘Wat heb je daar?’, terwijl ik toch duidelijk zag dat het een fotocamera was, maar ik had een zwak voor hem waardoor ik er altijd heel onzinnige dingen uitkraamde, en dat hij toen naar de camera keek, en toen naar mij, en toen zei: ‘Dat is mijn skateboard.’
Wat je aanmoet met dit soort herinneringen? Joost mag het weten. Maar als ik me verveel, haal ik ze op en op de een of andere manier heeft het iets geruststellends dat ik me twintig jaar later nog zulke futiliteiten herinner. Dat de alledaagse beslommeringen naar de achtergrond verdwijnen, maar het gevoel blijft bestaan. De hersenen slaan emotionele gebeurtenissen namelijk op een andere manier op dan ‘normale’ herinneringen, waardoor ze levendig en gedetailleerd blijven, in tegenstelling tot de dagelijkse herinneringen, die slijten en vervangen. Heb je een sterk emotioneel geheugen, dan heb je dus toegang tot heel veel, zeer gedetailleerde herinneringen. Je bent misschien een dromer en doet het goed in een creatief beroep. Ook met mensen werken is een goed idee, omdat je je waarschijnlijk goed in hun emoties kunt verplaatsen. Hoewel dat omgekeerd niet altijd het geval is – althans, niet op de manier waarop jij dat verwacht.
Het leukste van een sterk emotioneel geheugen is dat je een soort tijdreiziger kunt zijn in je eigen hoofd. Bevalt het huidige moment je even niet, dan droom je weg naar een herinnering uit het verleden, die vaak net zo levendig aanvoelt als de werkelijkheid zelf. Om je, eenmaal weer wakker uit je gedagdroom, te realiseren dat het huidige moment ook zo gek nog niet is. Want, nog zo’n trekje van het emotionele geheugen: het kan de neiging hebben vooral de mooie herinneringen te koesteren. En je bent realistisch genoeg om te weten dat je het verleden niet moet idealiseren.
