Waarom afgewezen worden helemaal niet erg is (maar wel zo voelt)

De verpletterende pijn die hoort bij een afwijzing. Tamara krimpt nog ineen als ze eraan terugdenkt. Maar eigenlijk is afgewezen worden het beste wat je kan overkomen.

Lees ook: Gedachten waar je je aan vast kunt houden als je de grote sprong wilt wagen

Het vroegste moment van afwijzing beleefde ik met een jaar of zes. Ik was ondergebracht bij een oppasmoeder. Haar drie luidruchtige zoons zagen mij niet staan en stoeiden de hele middag met elkaar. Die middag voelde ik me voor het eerst een buitenstaander en het maakte me diep ongelukkig. Ik was dertien toen ik voor de derde keer als een-na-laatste werd gekozen bij slagbal. Het was nogal wiedes dat mijn klasgenoten mij niet in hun team hoefden, ik bakte er ook niks van. Op mijn 24ste solliciteerde ik voor het eerst op een felbegeerde baan. Ik had een paar dagen in de proefopdracht gestoken en werd met een kort telefoontje afgewezen. Een paar dagen lang was ik er goed ziek van. Op mijn 25ste koos de leukste man van de wereld niet voor mij, hij werd verliefd op een ander. Ik ging zo ongeveer dood toen ik het hoorde.

Ik herinner me levendig hoe de verpletterend de pijn van een afwijzing voelt. Maar als ik zo kijk naar het rijtje ervaringen, zijn het hele gewone dingen die nu eenmaal bij het leven horen. Waarom voelt sociale afwijzing dan zo intens pijnlijk? Uit een studie blijkt dat bij een afwijzing dezelfde gebieden in onze hersenen worden geactiveerd als wanneer we fysieke pijn ervaren. Dit is volgens psychologen evolutionair bepaald. In de tijd waarin we nog in stammen leefden, moest je zien te voorkomen dat je werd afgewezen en verbannen. Dat was je doodvonnis, we konden niet lang alleen overleven in die tijd. De ‘nagebootste fysieke pijn’ in de hersenen bracht het voordeel met zich mee dat je de noodzaak voelde om je gedrag te corrigeren, het gaf je dus de kans om bij de stam te blijven.

Een evolutionaire erfenis maakt ons dus zo gevoelig voor sociale afwijzing. Dramatisch vinden we het. We zoeken naar tekortkomingen in onszelf waarmee we onszelf als het ware naar beneden schoppen. Als we niet leuk of goed genoeg worden bevonden, reageert ons lijf daar sterk op. Onze hartslag vertraagt. Als we een positieve uitslag hadden verwacht, maar een negatieve krijgen, daalt onze hartslag nog meer. Dan kan afwijzing letterlijk als hartverscheurend voelen. Hoe wreed het ook mag zijn, toch zijn die momenten van afwijzing uiteindelijk goede ervaringen. Wat een opluchting was het toen mijn ouders op mijn zesde zeiden dat ik nooit meer naar die oppasmoeder hoefde te gaan. Ik besefte hoe heerlijk het eigenlijk het was om thuis te spelen, plotsklaps nam ik de dingen niet meer voor lief.

In mijn puberteit kregen we al snel geen slagbal meer op school, de honkbalperiode begon. Nu zat ik niet meer te dagdromen bij de uitleg van de sportdocent. Ik had het voordeel dat ik hard kon rennen en werd net ietsje beter in honkbal dan de gemiddelde klasgenoot. Ik denk dat ik in die tijd van de sollicitatieprocedure nog het soort arrogantie had dat ook wel hoort bij jonge onervarenheid, zo van: hoe kán dit, hoezo word ik niet gekozen? Natuurlijk bleef ik solliciteren en al snel werd ik ergens aangenomen. Ik leerde dat afwijzing niet een grote tragedie is, dat je gewoon moet doorzetten als je iets wilt.

En dan die mislukking in de liefde. Wat voelde ik me afgekeurd, mijn ego was geknakt. Maar die leuke man waar ik zo’n liefdesverdriet over had, kon ongevoelige dingen zeggen, wat vast weer hoorde bij zijn jonge onervarenheid. Ik weet nog dat ik niet wist wat ik ermee aan moest, ik voelde me het slachtoffer van zijn scherpe tong. Met de tijd kwam het besef dat ik zelf nog moest leren dat ik niet met alle winden hoefde mee te waaien. Ik leerde dat het je niet ongeliefd maakt als je je weerwoord geeft, maar dat mensen het juist makkelijker vinden om met je om te gaan als je  duidelijk en standvastig bent.

Kortom: afwijzing laat je keihard landen. Maar geen moment waarop je jezelf zo snel weet te verbeteren en jezelf beter leert kennen. In zoveel interviews met geslaagde actrices, schrijvers en ondernemers lees je terug hoe het werkt. Dat ze zich verpletterd voelden toen de deur voor hun neus werd dichtgeslagen en hoe ze alsnog een weg vonden. Ik hou van dat soort ontboezemingen. Wat je ervan leert, is dat degenen die ons beoordelen ook maar mensen zijn, dat talent tijd nodig heeft om tot ontwikkeling te komen en vooral: dat afwijzing je een gezonde stoot brandstof geeft om harder te werken en vooruit te komen.

Lees ook: Liefde is het enige antwoord op angst