Waarom we helemaal niet ons ‘ware zelf’ hoeven te omarmen

Wees jezelf! Accepteer jezelf! Hou van jezelf! Een paar zinnen die vaak voorkomen in zelfhulpboeken, mindfulnesscurssen en websites zoals Mynd. Volgens Chinese filosofen is dat alleen helemaal geen goed idee. Een Harvard-professor legt uit waarom.

De laatste tientallen jaren is het westen steeds meer in de ban geraakt van mindfulness. Deze aandachtsoefening is een vorm van meditatie waarin je je eigen fysieke ervaringen, je gevoelens en je gedachten observeert. Zonder daar op te reageren. Er zijn mensen die zeggen dat het een reis naar binnen noemen, waarin je op zoek gaat naar je ‘natuurlijke, ware ik’. En als je die ‘authentieke zelf’ eenmaal hebt gevonden, dan is het de kunst om die te omarmen en daar naar te leven, zo waarachtig mogelijk. Om te uiten wat je op natuurlijke wijze meegekregen hebt.

Er blijkt alleen een disclaimer te zijn: in tegenstelling tot wat wij denken is dat helemaal niet de kern van mindfulness en meditatie. Niet zoals de Chinese grondleggers het hebben bedoeld. Dat zegt Michael Puett, een professor die lesgeeft in klassieke Chinese filosofie aan de Universiteit van Harvard. Hij zegt dat de manier waarop wij mindfulness zien enorm beperkend is, en zelfs gevaarlijk kan zijn. Oefeningen zoals meditatie en mindfulness zijn ontstaan vanuit Boeddhistische en Taoïstische filosofische en spirituele bewegingen van duizenden jaren geleden. Die zijn niet ontwikkeld voor het vergroten van zelfliefde en zelfacceptatie, maar om boven die zelf uit te stijgen, vertelt Puett.

Ook als dit je allemaal wat zweverig en ongezellig in de oren klinkt, stick with me. We gaan even een gedachtenexperimentje doen. Als je bij jezelf naar binnen kijkt en naar je authentieke zelf zoekt, wat zou je dan vinden? Een onveranderlijke gladde kern die altijd al zo geweest is? Of een samenraapsel van gewoonten en reactiepatronen die je je gedurende de jaren hebt aangeleerd? Je raadt het al: de Chinese filosofen zeggen dat het dat laatste is.

Dat noemen wij ‘ authentieke persoonlijkheid’. Onterecht, volgens Puett. En als we de gedachtegang volgen dat je je moet laten leiden door je ‘ware ik’, dan betekent dat dat je dat samenraapsel van gewoonten moet omarmen. En het goed is om alle bijkomende emoties te uiten. Ook niet zo’n goed idee, zegt Puett. Want we kunnen nogal heftige emoties hebben die niet altijd gepast zijn om te uiten. Als je bij het minste of geringste zou gaan schreeuwen, dan is dat voor jou misschien op korte termijn wel lekker, maar op lange termijn houd je waarschijnlijk niet veel vrienden over. Bovendien: die boosheid gaat misschien niet eens over deze persoon. Misschien is het wel een reactie op een gebeurtenis in je jeugd, iets wat toen is voorgevallen. En roept dat nu deze boosheid op.

We worden nou eenmaal geboren met aanleg tot allerlei gedrag dat niet per se bewonderenswaardig is. En met de tijd ontwikkelen we gewoonten, vervallen we in patronen die ook niet altijd goed zijn. Patronen van ongeduld, van irritatie, van perfectionisme, afgunst en jaloezie. Moeten we dat gewoon maar accepteren, omarmen zelfs?

De basisgedachte van de Chinese filosofie en daarmee ook mindfulness en meditatie is dat je juist moet proberen om een beter mens te worden. Om jezelf tot de orde te roepen als je gedrag niet constructief is voor een bepaalde situatie, voor je relaties, voor de wereld. Volgens hen is het doel in het leven om jezelf te trainen om telkens ietsje beter te worden: ietsje liefdevoller, ietsje medelevender. Je gewoonten, voorkeuren, patronen leren kennen, en je af te vragen of je daarmee het meeste uit je leven halen. Ga jge oed om met de mensen om je heen? Ga je goed om met de wereld, de aarde? Als je geïrriteerd raakt om iets, je verveelt, defensief reageert, dan is dat een kans om jezelf af te vragen: Is dat gewoon ‘hoe ik ben’? Moet ik van mezelf houden daarom? Of zijn dat gewoon patronen waarin ik vast ben komen te zitten?O nee, ik ben een rommelkont, dat is gewoon zo.’ ‘Ik ben gewoon een ongeduldig persoon, daar kan ik niet zoveel aan veranderen.’ ‘Te laat komen hoort gewoon bij mij, dat moeten andere maar accepteren.’ Je gewoon maar neerleggen bij dit soort aspecten van jezelf is eigenlijk heel erg zonde. Geduld opbrengen of de boel netjes houden is misschien iets wat je niet als vanzelfsprekend makkelijk afgaat. Maar dat je iets ‘niet kunt en dat anderen dat maar moeten accepteren’ hoeft niet waar te zijn. Je kunt jezelf bevrijden van gewoonten die jijzelf of mensen om je heen niet prettig vinden. Want als we onze gebreken gewoon maar accepteren als vanzelfsprekend, dan beperken we onszelf en de mogelijkheden die we hebben. Al zijn we gewoontedieren, we kunnen echt méér zijn dan onze gewoontes, zegt Puett.

Het klinkt misschien vrij onaardig en hard, om niet zomaar al je tekortkomingen te omarmen. ‘Accepteer jezelf’ heeft iets troostends. Het geeft je de geruststelling dat je niet een slecht mens bent als je fouten maakt of onwenselijke gewoonten hebt. Maar tegelijkertijd is het tegenovergestelde ook waar: ook je fouten hoef je niet te ‘omarmen’, je hoeft jezelf er ook niet om te haten, voor te straffen.

Nu is het vast niet zo dat jij je gewoon maar neerlegt bij al je wat mindere kanten. We doen allemaal ons best om geduldiger te zijn, aardiger. Makkelijk is dat niet. Het is dan ook een levenslange opdracht. Het zit ‘em in kleine stapjes, kleine veranderingen. Het gaat om variatie. Groet mensen eens op een andere manier, met een andere toon, een andere glimlach. Als je experimenteert met die kleine maniertjes, dan kun je op termijn ook andere gewoonten aanpakken. Je kunt deze zienswijze ervaren als druk, maar ook als vrijheid. Jij hebt de mogelijkheid jezelf vorm te geven. Het pad naar een goed leven, volgens de Chinese filosofen, is flexibel zijn en blijven streven een beter mens zijn. Uit je sleur stappen. En dat kan jij. Je kunt nieuwe gewoonten aanleren en de manier waarop jij de wereld ziet en daarop reageert veranderen, hoe je met andere mensen omgaat. Proberen ‘de beste versie van jezelf’ te worden. En als je iets (nog) niet kan, dan is dat niet erg. Je blijft gewoon lekker proberen!

Bekijk ook: Hoe je focus vindt in het leven en de beste versie van jezelf wordt

(Beeld: iStock)

Gerelateerde artikelen

Back to top button