Als dementie je geliefde overneemt…

Voor veel mensen is dementie een van de vreselijkste dingen. Bij zichzelf of bij hun geliefden. Het voelt als verlies van je identiteit. Om er beter mee om te gaan helpt het om het te zien als verándering, en niet alleen als verlies.

Vlak voordat ze overleed had mijn oma de zaken niet allemaal meer op een rijtje. Ze herkende niemand meer en een gesprek met haar voeren was dan ook vrijwel onmogelijk. Maar het moment dat je voor het eerst haar kamer binnenkwam, keek ze stralend op: Bezoek, maar dát is gezellig!
Na een minuut of tien zakte de stemming in, dan werd ze ongemakkelijk. Ze voelde ergens een soort plicht om een goede gastvrouw te zijn, maar had geen idee hoe ze dat vorm moest geven. Soms liepen we dan maar de ruimte uit en kwamen een paar minuten later weer binnen. ‘Hé gezellig, bezoek!’ leek ze opnieuw te denken.

We pasten ons aan: gingen vaker kort langs. In die flitsbezoekjes leerden we haar opnieuw kennen. Ze was open en kwetsbaar op een manier die we nooit hadden gezien. Dat was mooi, het was alsof we op een manier veel dichterbij konden komen. Af en toe zaten we als schoolmeisjes te giechelen om andere bewoners in het verzorgingstehuis.
Voor naasten is het natuurlijk moeilijk te zien dat ze steeds weer een beetje van hun oma/vader/tante verliezen. Maar naast het verlies komt er ook iets anders in de plaats. Meebewegen met je geliefde, hem of haar opnieuw leren kennen, kan het proces een stukje makkelijker maken.

Ik vond zelf in die periode het verhaal van theatermaakster Adelheid Roosen heel mooi. Ze schreef op de website van de Dementie Verhalenbank prachtig over haar moeder. Adelheid had als kind een complexe relatie met haar. ´Ik lijk als twee druppels water op haar. Ik ben een wild, spelend kind. Zij onderdrukte die kant van zichzelf en ze probeerde dat bij mij ook. Toen ze Alzheimer kreeg, viel dat weg en herkenden we elkaar.´
Ook schrijft ze: ´Weet je wat het eigenlijk was? Ik moest het hele idee loslaten dat het mijn moeder was – zoals ik haar kende – die in dit lichaam woonde. Want het was een totaal nieuw aspect van haar dat haar lichaam had overgenomen. Als een soort Alice in Wonderland ben ik ‘in haar gedoken’, heb om haar heen gecirkeld en gedacht: ‘Ik moet haar achterna vallen. Haar niet corrigeren en niet proberen alles bij het oude te houden, maar met haar meebewegen. Zij kan zich niet meer aanpassen, dus moeten wij, haar omgeving, met haar meebewegen.’ Dat drong echt – bam! – op een nacht tot mij door.´

Kan jij ook wel wat hulp gebruiken om beter om te gaan met een geliefde die steeds ietsje verder weg lijkt te varen? Misschien helpen deze tips:  

Sluit aan bij de veranderende beleving
Iemand met dementie lijkt in zijn (of haar) eigen wereld te leven. Ga eens mee in die belevingswereld. Wie zit daar in dat lijf? Wat ziet hij? Misschien geeft het jou wel een nieuw perspectief op het leven.

Toon begrip en geef troost
Als iemand niet begrijpt wat er om hem heen gebeurt, kan dat heel eng zijn. Het helpt als je dat benoemt. En als praten niet makkelijk is, pak zijn hand of geef een knuffel. Laat voelen dat je er bent. Iemand met dementie beseft meer dan je denkt en verdient respect en vertrouwen.

Voorkom een gevoel van falen
Niemand wordt graag op zijn tekortkomingen gewezen. Ook mensen met dementie niet. Vraag iemand met dementie daarom niet te veel. En als je iemand een fout ziet maken, confronteer hem er dan niet mee. Herstel fouten of vergissingen zo onopvallend mogelijk. Ook afleiden wil soms helpen. Pas de moeilijkheidsgraad van activiteiten en spelletjes aan. Gezelligheid en samen bezig zijn staan voorop.

Pas je communicatie aan
Het is belangrijk om in je communicatie rekening te houden met wat iemand wel kan en niet meer kan. Ga in zijn gezichtsveld staan. Spreek met aandacht. Gebruik korte zinnen met één vraag of één mededeling per zin. Controleer desnoods of hij je gehoord en begrepen heeft. Maar ga er ook niet te snel vanuit dat iemand toch niet snapt wat je bedoelt. Geef hem de tijd om je vraag of mededeling te verwerken. Wees eerlijk en openhartig. Praat niet over iemands hoofd heen, alsof die niet aanwezig is.

Vroeger leeft
Laat iemand praten over vroeger. Die herinneringen zijn vaak nog scherp en het leert je veel over die tijd in zijn leven. Kijk wat de ander altijd leuk vond om te doen en pak dat weer op.

Ga lekker wandelen
Het klinkt tegenstrijdig, maar bewegen geeft vaak rust. Mensen met dementie moeten leven met een beschadigd brein. Hun hoofd voelt dan ook vaak aan alsof ze net een hectische dag op het werk achter de rug hebben. Een flinke wandeling door de natuur of een stukje hardlopen of fietsen helpt om het hoofd leeg te maken. Zoek de grenzen op van degene met dementie. Niet denken ‘dat kan hij niet meer’, maar gewoon uitproberen.

Deze tips zijn van Alzheimer Nederland. Lees er meer op: http://www.alzheimer-nederland.nl/nieuws/nieuws/2014/september/praktische-tips-voor-omgaan-met-dementie.aspx

Lees het verhaal van Adelheid Roosen verder op: http://dementieverhalenbank.nl/word-een-alzheimerfluisteraar/

Lees ook: 10 HEERLIJKE levenswijsheden die we maar al te vaak vergeten