Als je opeens beseft waarom je toch zo zelfkritisch bent

Er was een bizar experimentje voor nodig, maar toen had Merel het dan eindelijk door. Als kind ontwikkel je niet alleen je zelfbeeld door hoe je ouders met jóu omgaan. Maar ook hoe ze met zichzelf en met anderen omgaan. 

In de aanloop naar zwanger worden fantaseer ik over de moeder die ik wil zijn. Hoe ik mijn kind aan mijn veilige hand de wereld zal laten zien. Hoe liefdevol en accepterend (doch streng en rechtvaardig tegelijkertijd) ik zal zijn. En natuurlijk over de verantwoorde en bovendien sekseneutrale houten blokken waar mijn kind alleen maar mee zal spelen.
Even afgezien van het feit dat dit natuurlijk volstrekt onrealistisch is, heb ik in mijn fantasie altijd iets over het hoofd gezien. Terwijl ik het vertrouwen van een onwetende heb wat betreft mijn moederskills, zo fantastisch ben ik ook in het hebben van zelfkritiek. Van faalangst. Van twijfels en zorgen. Over mezelf, over van alles eigenlijk. En laat ik daar nu net een les in hebben geleerd een aantal jaar geleden.

Picture this. Ik zit in een bureaustoel en houd een theelichthouder van Himalayazout in mijn handen. Tegenover me zit een loopbaanadviseur. Ze zegt: ‘Ik ben je vader.’
Waarschijnlijk ben ik je nu al kwijt. Maar hou vol, dit verhaal gaat echt ergens heen. Nee, het heeft niets met Star Wars te maken. Een half uur eerder was ik het kantoor van de loopbaanadviseur binnengelopen met het idee dat we het over mijn loopbaan gingen hebben (heel gek). Ik was net afgestudeerd – mijn tweede studie – en kon me niet langer verstoppen tussen de collegebanken.

Deze loopbaanadviseur was zo iemand bij wie je al na anderhalve minuut je hele hebben en houden op tafel legt. Terwijl je dat niet per se van plan was. Na een beetje poeren had ze me al te pakken.
‘Je bent nogal kritisch op jezelf,’ merkte ze op. ‘Hoe komt dat?’
Ik mompelde iets over perfectionistisch zijn, over faalangst.
Ze knikte, maar het was overduidelijk geen antwoord op haar vraag. ‘Zijn er mensen om je heen die hoge verwachtingen van je hebben?’
Ik schudde mijn hoofd. Dat had me eigenlijk ook altijd verbaasd. Mijn ouders zijn heel supportive, als ik vuilnisvrouw wil worden, dan vinden ze dat prima. Waarom ervoer ik dan toch zo’n kritiek van ze?
‘Hoe praten jouw ouders eigenlijk over hun eigen werk? Zijn ze kritisch op zichzelf?’
Langzaam begon er een lichtje te branden in mijn hoofd. ‘Ja, mijn moeder is net als ik behoorlijk zelfkritisch.’
De vrouw knikte tevreden. Daar had je het al.
‘En wat mijn vader betreft…,’ vulde ik aan. ‘Die worstelt weer met zijn eigen onzekerheid. Ook had hij toen ik jonger was wel wat aan te merken op een aantal mensen om hen heen, mensen waar hij verwachtingen van had waar zij niet aan konden voldoen. Ook wat werk betreft.’

De loopbaanadviseur knikte weer en vroeg: ‘Wil je een experimentje met me doen?’
Ik keek haar aan. Experimentje? ‘Als er geen elektroshocks bij komen kijken…’
‘Doe je ogen eens dicht. Als je denkt aan de zelfkritiek van je moeder, de kritiek van je vader, hoe voelt dat dan? Hoe ziet dat eruit? Herken je gevoel in je eigen faalangst?’
O hellup, schoot door mijn hoofd, ik ben opeens in een therapiesessie beland. ‘Ehh weet ik niet,’ zei ik. ‘Misschien wel?’
‘Heeft de oorspronkelijk situatie, waar hun kritiek eigenlijk over ging, iets met jou te maken?’
‘Nee.’
‘En toch ben jij een deel van die kritiek gaan dragen.’
Wat een conclusies meteen… ‘Misschien wel…?’
‘Terwijl die kritiek helemaal niet bij jou hoort.’
‘Nee.’
‘Is het niet eens tijd om het terug te geven?’
‘Terug te geven?’
‘Ja,’ zei ze. ‘Dat gevoel hoort dan toch eigenlijk helemaal niet bij jou.’
Oké, ik snapte wel waar ze op doelde. Je iets persoonlijk aantrekken wat eigenlijk helemaal niets met jou te maken heeft.
‘Zullen we dat doen?’ vroeg ze.
‘Wat?’
‘Het teruggeven?’
Ik keek haar vertwijfeld aan.
‘Experimentje, hè,’ zei ze lachend en pakte de theelichthouder van Himalayazout van haar bureau. ‘Laten we even zeggen dat dit de kritiek is van je vader, waar jij nu mee zit opgezadeld.’ Ze gaf de oranje theelichthouder aan me. ‘En die ga je aan hem teruggeven.’
Ik begon het warm te krijgen, dit experimentje werd me wel erg… experimenterig.
‘Probeer je voor te stellen dat je vader daar tegenover je zit, op die stoel.’
Ik keek naar de lege bureaustoel aan het andere bureau. Hoewel ik er in de verste verte geen vader op kon vinden, zei ik: ‘Oké.’
‘Toe maar,’ zei ze.
In mijn hoofd gingen krakend de luiken dicht en een diepe stilte nam de boel over.
‘Oké,’ herhaalde ik. Ik schraapte mijn keel, zette naar mijn idee een gepast gezicht op, boog voorover en legde de theelichthouder op de andere stoel.
‘Ik zou graag wat meer gevoel bij je zien,’ zei ze.
‘O,’ zei ik. Gevoel, gevoel, wat was dat ook alweer. Ik pakte de theelichthouder weer op, deed mijn ogen dicht, speurde de holle ruimte van mijn lichaam af naar een spoortje gevoel en vond he-le-maal niets. Ik opende mijn ogen op een kiertje en bewoog voorover, met een snelheid die naar mijn idee paste bij Veel Gevoel en zette bedachtzaam de theelichthouder opnieuw op de stoel tegenover me.
Ze trapte er niet in. ‘Nee hè?’ zei ze meelevend.
‘Nee…’
‘Helpt het als ik je vader speel?’ Ze ging op de stoel tegenover me zitten. ‘Probeer het nog eens. Ik ben je vader.’
Nu kwam het gevoel wél terug, in de vorm van paniek. Moest ik haar aankijken, of juist niet? Waar hingen die Bananasplit-camera’s? Ik wist opeens heel zeker dat God en Sinterklaas en het universum op dit moment echt de lol van hun leven hadden.

Zoals je wel begrijpt werd het ‘m niet. Maar het had wel een deurtje geopend in mijn hoofd. Eentje die steeds iets verder openging. Ervoer ik kritiek van iemand, dan vroeg ik me steeds vaker af: gaat dit wel over mij? Heeft dit überhaupt ooit wel iets met mij te maken gehad? Het liet me zien hoeveel invloed het op een kind heeft hoe je je over jezelf voelt. Hoe je over jezelf praat. Hoe je over anderen praat. Dus wordt mijn belangrijkste les de komende tijd: met mezelf in het reine komen. Zo zal ik de beste moeder kunnen zijn.

Meer lezen?Het is NIET persoonlijk. Gevoelig zijn en kritiek krijgen: zó zit het

 

Gerelateerde artikelen

Back to top button