Knaagt het schuldgevoel weer? Zo kom je er vanaf!

‘Waarom moest die zak chips nou weer helemaal léég gisteravond?’ ‘Mijn ouders heb ik alweer veel te lang niet opgezocht.’ ‘Zal mijn baas het doorhebben dat ik zojuist twee uur lang kattenfilmpjes heb zitten kijken?’ Herkenbaar? Al die momenten dat we ons tekort voelen schieten… Hoe kom je van dat eeuwige schuldgevoel af?

Je schuldig voelen heeft een functie, het zorgt ervoor dat je zoveel mogelijk leeft volgens de normen en waarden die jij belangrijk vindt. Maar schuldgevoelens kunnen ook te ver gaan en ons echt in de weg gaan zitten. Zelf kan ik uren piekeren over kleine dingen die ik niet heb gedaan, of juist wél. Ik voel me vreselijk en dat gevoel gaat maar niet weg. Ik heb niet zomaar iets stoms gedaan, nee, ik ben een slecht mens.

Uit onderzoek uit 2009 (Spanish Journal of Psychology) blijkt dat vrouwen zich vaker schuldig voelen dan mannen. Vrouwen zijn opgegroeid met het idee dat ze voor anderen moeten zorgen, met iedereen overweg moeten kunnen, niemand moeten kwetsen. Zij zijn vaak degenen in de familie die het contact met anderen onderhouden, het huishouden smooth laten lopen, en ondertussen moeten ze ook nog presteren op hun werk. Dat brengt best wat stress met zich mee, en schuldgevoelens als dat niet helemaal soepeltjes verloopt. Voor mensen tussen de 40 en 50 is dat vaak het lastigst, bleek uit het onderzoek. In die leeftijdsgroep hebben mensen vaak het gevoel dat ze structureel tekort schieten, met tienerkinderen en ouders die hulp nodig beginnen te krijgen.

Hoe kun je je wat minder schuldig voelen over (onbelangrijke) dingen? Een paar tips:

• Ga op zoek naar de bewijzen. Vraag jezelf af: moet ik me hier echt zo naar over voelen? Heb ik iemand erg en onnodig gekwetst? Heb ik schade toegebracht aan mezelf of iemand anders? Heb ik mijn eigen belangen rücksichtloos voorop gesteld en daarmee iemand heel erg benadeeld? En kan ik iets aan die situatie doen? Heel vaak is het antwoord ‘nee’ op deze vragen.
• Vraag aan anderen of het klopt. Vinden anderen ook dat jij ze verwaarloosd hebt? Vaak zijn zij verbaasd als ze horen dat jij je zo druk hebt gemaakt en stellen zij zich veel milder op dan jijzelf.
• Is het redelijk wat een ander verwacht? Dan zijn er natuurlijk ook mensen die wél nogal hoge verwachtingen van je hebben en inderdaad vinden dat je meer aandacht aan ze moet besteden. Probeer te zien waar de grens ligt, waar de verwachtingen onredelijk worden. Mensen hebben zelf ook een verantwoordelijkheid voor hun eigen leven. Nee, je hoeft je tiener niet iedere keer op te halen van zijn training.
• Draai het plaatje eens om. Wat als de rollen omgedraaid waren, zou jij van iemand anders vinden dat die niet genoeg tijd en energie in jou had gestoken? We vinden het vaak makkelijker om met een begripvolle en medelevende blik naar anderen te kijken. Als je de situatie omdraait en je afvraagt of je dan ook nog zo hard zou zijn, kun je wat lucht in de situatie brengen.
• Maak een lijstje van wat je allemaal wél doet. Zie je hoeveel dat is, wat je op een dag allemaal doet? Hoe vaak je iets voor een ander doet? Zo´n slecht mens ben je toch niet, hè…?
• Probeer minder zwart/wit te denken. Ben jij iemand die snel in termen als ‘alles of niets’ denkt? Denk je dat als jij niet de perfecte partner/ouder/kind/vriend bent, je meteen de vreselijkste persoon op aarde bent? De wereld is niet zwart wit. Jij bent niet óf perfect óf walgelijk. Probeer de context mee te nemen, het feit dat je je best doet, dat verwachtingen onrealistisch zijn, je even geen tijd hebt, in plaats van alleen te kijken naar een perfecte uitkomst.
• Besef dat jij ook behoeften hebt. Ook al is het goed om niet alleen maar aan jezelf te denken, tegelijkertijd ben jij niet op aarde om anderen te dienen. Jouw zelfwaarde hangt niet af van het aantal keer dat jij iemand belt of langsgaat. En trouwens ook niet van hoe vaak jij op een loopband staat in de sportschool.
• Maak een realistische keuze: hoeveel kan en wil jij geven? Een keer per week naar de sportschool, een keer per maand bij je ouders langs. Maak die keuze heel bewust en herinner je jezelf aan die keuze als je je weer eens schuldig voelt.
• Vergeef jezelf. Oké, soms maak je gewoon fouten. Was je even egoïstisch. Of vergeetachtig. Of onhandig. Je bent immers een mens. Daarvoor hoef je jezelf niet zo te straffen. Door fouten te maken leer je, groei je. Het maakt je geen slecht persoon.

Als je aanleg hebt om jezelf snel schuldig te voelen, verander je dat natuurlijk niet zomaar. Voel je daar vervolgens niet óók schuldig over. Heb geduld!