Leven met verlammende faalangst: ‘Voor elk tentamen ga ik over mijn nek’

Ellen (29) heeft al haar hele leven last van ontzettende faalangst. En dat zijn dus niet een paar vlinders in je buik voor een tentamen of spannende presentatie. Dat is overgeven, flauwvallen en paniekaanvallen. ‘Ik heb zeven jaar over mijn bachelor gedaan, en ben nog steeds met mijn master bezig.’

“Het begon op de basisschool, in groep zeven. Toen werd aangekondigd dat we over enkele maanden de proeftoets voor de CITO zouden krijgen. Ik weet nog dat het zweet me uitbrak. De meeste kinderen in mijn klas vonden het juist leuk, spannend wel. Maar ik voelde alleen maar een diepe angst. Ik wist zeker dat ik die toets helemaal zou gaan verpesten. Maar ik zei niets, ik durfde niet toe te geven dat ik zo opzag tegen iets waar de andere kinderen heel luchtig over deden. Toen de CITO-week aanbrak, moesten mijn ouders me ziek melden. Ik had mezelf letterlijk ziek gemaakt van de zorgen: flauwvallen, buikpijn, overgeven. Mijn ouders dachten dat ik een hevige griep had, maar toen ze met me naar de dokter gingen kon die niks vinden. Toen hij verder begon te vragen kwam het hoge woord eruit. Ik durfde die toets gewoon echt niet te maken.

Op de middelbare school werd mijn faalangst alleen maar erger. Mijn ouders en leraren wisten ervan, en deden er alles aan om me te helpen. Ik ben op drie faalangst-cursussen geweest, heb met psychologen gepraat, maar het ging niet over. Het gekke is dat mijn ouders mij nooit hebben gepusht, integendeel. Ze hebben zich nooit druk gemaakt over mijn schoolprestaties. Als ik mijn best had gedaan, vonden zij het genoeg. De angst om te falen komt echt volledig uit mezelf. Het is een soort zwart gat, waar al het rationele denken in verdwijnt. Ik kán het namelijk gewoon wel. Ik heb uiteindelijk mijn VWO gehaald, en ook gewoon met prima cijfers. Alleen heeft dit onnoemelijk veel herkansingen, begeleiding en hulp gekost.

Na de middelbare school wilde ik per se naar de universiteit. Ik hou namelijk wél van leren. Het zijn alleen de toetsingsmomenten die het probleem zijn. Mijn ouders twijfelden. Moest ik dat nou wel doen? Maakte ik mezelf daar niet alleen maar heel ongelukkig mee? Maar ik wilde het per se. En het is uiteindelijk ook gelukt, al ben ik er niet heel trots op. Ik heb zeven jaar gedaan over mijn driejarige bachelor, en een vak zes(!) keer opnieuw moeten volgen, omdat ik telkens de tentamens niet haalde. Letterlijk of figuurlijk.

Het gaat meestal ongeveer zo. Ik begon altijd heel ver van tevoren met leren. Om mezelf gerust te stellen maakte ik leerschema’s en planningen waar ik me strak aan probeerde te houden. Maar zelfs als dit lukte, begon ongeveer een week voor de tentamen de paniek te komen. Ik voelde het ’s nachts, waardoor ik heel slecht sliep. Hierdoor was ik overdag heel moe, waardoor het leren steeds slechter ging. De dagen voor het tentamen studeerde ik meestal zo’n 12-14 uur, maar voor mijn gevoel nam ik niets op. Het leek alsof mijn hersenen stonden uitgeschakeld. De nacht voor een toets of tentamen sliep ik amper. Vaak raakte ik zo gestresst dat ik ervan moest overgeven. In het begin zei ik hierdoor nog wel eens tentamens af, maar op een gegeven moment ging ik, ziek en al, toch maar naar de UvA. Anders zou ik er nooit van af zijn. Ik heb meerdere malen tien minuten voor een tentamen op de universiteitswc’s staan overgeven.

De tentamens zelf verliepen heel wisselend. Soms ging het best aardig, ik had immers vaak wel gewoon hard geleerd, maar meestal verpestte ik het door halverwege in paniek te raken. Het probleem was dat de kleinste dingen me van mijn stuk konden brengen. Als ik een vraag niet wist, dan raakte ik eigenlijk meteen in de war. Soms met een totale black-out als gevolg. Ook twijfelde ik aan alles wat ik opschreef. Was het wel duidelijk? Moest ik het niet anders formuleren? Of zou het toch een strikvraag zijn? Maakt niet uit hoe veel tijd we hadden voor een toets, ik was altijd als laatste klaar.

Na mijn bachelor ben ik begonnen aan een Master, en dat is inmiddels drie jaar geleden. Ik heb alle vakken daarvan gehaald, behalve mijn scriptie. Daar ben ik eerlijk gezegd nog niet eens echt aan begonnen. Ik kan me er gewoon níet toe zetten. Het ligt als een soort onneembare horde voor me. Misschien ook omdat ik sinds een jaar fulltime aan het werk ben. Het aparte is dat ik daar helemaal geen last heb van mijn faalangst. Oké, ik ben nog steeds wel perfectionistisch, maar tijdens mijn werk krijg ik nooit dat verlammende angstgevoel. Ik weet niet precies waar dat aan ligt. Misschien omdat werk niet echt toetsmomenten kent, waarbij je een cijfer krijgt. Daar wordt je meer beoordeelt op de som van al je werk, in plaats van een momentopname. Geen idee of dat het is, ik weet alleen dat ik me voor het eerst sinds groep zeven niet meer zo gestresst voel.

Lees ook: 7 manieren om faalangst te overwinnen