TABOE: als je te maken krijgt met iemand die ziekelijk liegt

Pseudologia Phantastica wordt het genoemd. Met andere woorden: liegen. En mensen die dat op dagelijkse basis doen zijn geestesziek of op z’n minst in de war, en hebben hulp nodig. Maar het heeft ook enorme gevolgen voor de omgeving van die mensen. En het taboe is groot.

Van die verhalen die je in tijdschriften leest. Over mensen die er een tweede huwelijk op na hielden, waarvan niemand ooit iets had gemerkt. Of die zeggen dat ze een bepaalde baan hebben, maar daar nooit hebben gewerkt. Mensen die ziektes veinzen maar eigenlijk kerngezond zijn. Die zeggen dat ze een relatie zelf beindigden, terwijl ze aan de kant werden gezet en ze die ander nog maanden lastigvielen. Of mensen die ziektes veinzen bij familieleden, omdat ze daar ‘interssanter’ door zouden lijken. Die geld of spullen van je meenemen, en volhouden dat ze ‘kwijt’ zijn geraakt.
Verschrikkelijk natuurlijk. Niet in de laatste plaats voor de mensen in de omgeving van deze pathologische leugenaars, want dat is het officiele woord ervoor. Ziekelijk liegen dus, en in een buitensporige omvang. Soms over maar een ding, soms over zo ongeveer alles tegelijkertijd. Waar deze mensen vaak ook nog eens in zijn gaan geloven, ookal is allang duidelijk dat het niet waar is. Heftig om zelf te zijn, én heftig om mee te maken. Omdat je het in het laatste geval bijna niet kunt geloven. Dat iemand dus tegen je liegt. Luid en duidelijk, en recht in je gezicht. Ook als je dat eerst nog niet eens doorhebt. Vooral omdat er altijd wel een paar mensen in de omgeving van de ziekelijke leugenaar zijn, die nog wél in zijn of haar verhalen gelooft. Bovendien: hoe heftig is het om tegen iemand te moeten zeggen dat hij of zij liegt? Dat is nogal een beschuldiging, en hoe ga je het bewijzen?

Wie dealt met iemand met pseudologia phantastica heeft kortom veel te checken en te bevragen. Als je daar al zin in hebt. En soms hoeft het ook niet, omdat veel leugens te controleren zijn. Iemand die zegt arts te zijn, kan achterhaald worden via een BIG-registratie. Een hoogleraar moet boeken geschreven hebben. Een politie-agent is in bezit van een fit getraind lichaam Maar vaak ligt het er allemaal niet zo dik bovenop, en is het veel lastiger te achterhalen dat er iets he-le-maal niet klopt dan het lijkt. Want wat jij en ik uitleggen als glashard liegen, is dus een serieuze psychiatrische stoornis. Al schijnt er een verschil te zijn. De pathologisch leugenaar weet van zichzelf dat hij of zij liegt, de pseudologica phantastica-patient heeft allang alle contact met de werkelijkheid verloren. En daartussen zit een grijs gebied waarin deze mensen soms niet eens meer weten of ze nu wel of niet liegen. En dat gaat over deze kenmerken:

– een ziekelijke neiging om te liegen

– snel verveeld zijn

– gedragsproblemen in de kinderjaren

– sterke overtuigingskracht

– tegenstrijdige uitspraken

– impulsief gedrag

– manipulatief gedrag

– onverantwoordelijk gedrag

– geen medeleven

Deze kenmerken kunnen allemaal een oorzaak zijn. De een liegt omdat hij of zij de impulsen niet kan bedwingen, de ander omdat er een gedragsstoornis in het spel is. En dan is er nog de ASPS: de Anti-Sociale Persoonlijkheids Stoornis. Wie dit heeft ziet de ernst van liegen niet in, en is vaak een charmante persoonlijkheid die geen schuldgevoelens ervaart.
Ziekelijk liegen is dus meer dan een ziekte. Vaak moet er diep in het gedrag van iemand worden gegraven om erachter te komen waarom er gebeurt wat er gebeurt. Bovendien moet de ‘leugenaar’ zelf ook behandeld willen worden. Em dat kan lastig zijn als hij of zij niet vindt dat ze een schijnwereld leeft. Toch is het idee dat ziekelijk leugenaars dat zelf altijd prettig vinden gelukkig ook niet waar: er zijn genoeg mensen die om hulp vragen. En dat laatste gebeurt in het zwaarste geval in de vorm van een gedwongen opname.

En dan jij, de toeschouwer. Die misschien wel houdt van de ziekelijke leugenaar, of zo iemand in de familie heeft. Wat kun of moet je doen als je hier in je leven mee te maken krijgt? Ik vond wat tips, om in het achterhoofd te houden.

• Kijk naar de aard van de leugens
  En leg ze naast elkaar. Waar is het de leugenaar om te doen? Aandacht? Medelijden? Zijn ze onzeker over zichzelf en blazen ze zichzelf zo op? Vervelen ze zich? Doen ze anderen opzettelijk pijn zodat ze door al dat drama zichzelf even beter kunnen voelen? Determineer kortom waar het precies over zou kunnen gaan.
• Zoek naar herhaling
  Mensen die veel liegen halen hun verhalen vaak bij anderen vandaan, of uit het nieuws. Let dus op of je het verhaal niet eens eerder hebt gehoord, in een andere versie wellicht. Of die uit een boek komt, of een televisieserie.
• Let op ontwijkende antwoorden
  En pas op open vragen bij een confrontatie. En dit is lastig hoor, maar onderschat de manipulatieve aard van de ziekelijk leugenaar niet. Ze zullen je het gevoel geven dat ze of antwoord hebben gegeven, of dat jij een slecht mens van ze probeert te maken.
• Let op welke ‘versie’ jij krijgt
  Misschien ben je niet gevoelig voor medische verhalen, maar weer wel voor een slechte jeugd. Of algehele rampspoed, die maar lijkt aan te houden in het leven van de leugenaar. En ken je zwakke plekken: als je verliefd bent op ene pathologisch leugenaar zal deze met je gaan flirten als je de confrontatie opzoekt.
• Let op de reactie bij een confronatie
  En wees voorbereid op ontkenning en zelfs agressie. Vaak zullen ze anderen de schuld geven. Of de betrapte leugen verdoezelen met een nieuwe leugen. Of hij of zij kan gaan schreeuwen of huilen. Allemaal klassieke reacties, waarvan het handig is dat je ze weet.
• Kijk naar iemands psychische verleden
  Depressie, borderline, een narcistische persoonlijkheidsstoornis; allemaal mentale problemen die kunnen bijdagen aan het gedrag van die ander, en het kunnen versterken.
• Kijk naar andere slechte gewoontes
  Drank, veel eten, gokken of andere destructieve gewoontes kunnen wijzen op een verhoogd risico op ziekelijk liegen. Al is het maar om de gevolgen van dat gedrag mee te verdoezelen.
• Onthoud: iemand die veel tegen je liegt heeft geen respect voor je, of het nou bewust is of niet. Als je die ander wilt helpen wijs ze dan op je eigen fouten, zodat ze voelen dat ze hun masker kunnen laten vallen. Mocht dat gebeuren, dan vind je de weg naar professionele hulp als eerste bij de huisarts.

LEES OOK: Ben jij hoogsensitief? Pas dan op voor een narcistische partner!