To eat, or not to eat…? Eetproblemen kun je afleren!

Trek jij ’s avonds toch altijd maar weer die zak chips open, terwijl je je zo had voorgenomen dat niet te doen? Of ontzeg je je jezelf juist van alles, omdat je bang bent dat je dik wordt? Dat heb je jezelf aangeleerd. Maar het mooie is: je kunt het dus ook weer afleren.

Veel mensen hebben een bijzonder verstoorde relatie met voedsel. We kunnen er geen weerstand bieden, eten uit emotie, of we proberen juist zo weinig mogelijk te eten omdat we zo graag slank willen zijn. Gelukkig komt het maar bij relatief weinig mensen tot een echt, serieus eetprobleem dat daadwerkelijk gevolgen heeft voor de gezondheid, maar toch zijn er heel veel mensen die zichzelf een op z’n minst vreemde manier van eten hebben aangeleerd. Aangeleerd ja, want je manier van eten heb je zelf gecreëerd. Dat zegt althans Anita Jansen, hoogleraar experimentele klinische psychologie in een interview met NRC. Dus, weg met die anorexia, boulimia en obesitas. Want dat is eigenlijk gewoon slecht gedrag.

Een opmerkelijk statement, want ik dacht altijd dat een eetprobleem een ziekte was. Zelf heb ik er nooit last van gehad, maar ik heb het wel gezien bij vriendinnen en dat was toch nooit een kwestie van gewoon even ‘afleren’. Ik had zelfs een vriendin die ervoor in een kliniek terecht kwam. Dat kun je toch moeilijk ‘slecht gedrag’ meer noemen, zou je zeggen. Toch is het meeste eetgedrag volgens Jansen echt gewoon aangeleerd. Het is een verslaving en verslaving is altijd een gedragsprobleem. Die zak chips om 21.00 uur ’s avonds trek je echt niet open omdat je zo’n honger hebt, je trekt hem open omdat je jezelf hebt aangeleerd om te snaaien en je lichaam en geest daar dus aan wennen. Het afleren is eigenlijk simpel: niet opentrekken die zak. Op een gegeven moment leert je brein dan dat het feit dat die chips er zijn niet betekent dat je ze dús ook moet opeten. Makkelijk? Nee. En het kan flink lang duren voor het schreeuwen om die chips in je hoofd is gestopt. Maar het is dus wel gewoon een kwestie van good old discipline.

Met anorexia werkt het wel een beetje anders, zegt Jansen. Die mensen hebben een beetje teveel discipline. En moeten dát dus juist afleren. Want, inderdaad, ook die ijzeren niet-eten discipline hebben ze zichzelf aangeleerd. Waar het, kort door de bocht, op neer komt: je hebt het zelf in de hand, dat eetprobleem. Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk, want als het zo eenvoudig was om het af te leren dan waren er niet zoveel magere meisjes in eetstoornisklinieken en niet zoveel mensen met obesitas. Klopt, zegt Jansen, maar we moeten veel minder kijken naar de zogenaamde maatschappelijke oorzaken van deze aandoeningen en veel meer naar onszelf. Want als anorexia veroorzaakt zou worden door al die mooie slanke modellen op de billboards en in de media, waarom hongeren dan niet alle vrouwen zich uit? En daar zit natuurlijk wel wat in. Een eetprobleem komt uit jezelf, niet uit een magazine of een tv-reclame. Dat eten is niet het probleem. Jij bent het probleem.

Heb je eenmaal echt een eetstoornis, dan is de weg naar genezing vaak lang en heel erg moeilijk. Dus als je het zelf in de kiem kunt smoren, dan zou dat heel erg fijn zijn. Tref je jezelf dus weer eens met een pak gevulde koeken op de bank aan, of weiger je juist weer ieder koekje op die verjaardag, probeer je dan af te vragen: waarom doe ik dit? Wil ik dit echt? Waarop het antwoord hoogstwaarschijnlijk nee is. En wat jij niet wilt, dat hoef je dus ook niet te doen. Nee, je hebt geen honger. Nee, je bent niet te dik. En eten bepaalt je leven niet. Jij bepaalt je leven.