“Tuurlijk help ik je!” Eerste hulp bij ‘pleasegedrag’

Wie vaak ‘pleaset’ heeft dat zelf ook wel door, maar dat doe je eraan? Coach Saskia weet: het is typisch gedrag voor HSP-ers. En alles begint met weten waar dat vandaan komt.

Een collega naast je vraagt of je ‘even’ wilt helpen met de opbouw van haar projectplan, je draait je stoel direct naar haar toe en voordat je er erg in hebt, ben je aan het helpen. Terwijl je eigenlijk al gestrest bent door een deadline die je hebt, zodat de drukker tijdig aan de slag kan gaan voor een congres dat je organiseert. Ondertussen zie je dat door de dyslexie van je collega, het projectplan aan alle kanten tekstueel rammelt. Je biedt aan de tekst te corrigeren. Je werkt daarna langer door om je eigen werk af te krijgen, want je weet dat als jij je werk niet inlevert, de stress bij een ander toeneemt door tijdgebrek.
Na je drukke werkdag vraagt de buurvrouw  of je in de avond kan oppassen op haar 3 kinderen, want haar man heeft een onverwachte meeting en zij wil graag naar haar zieke vriendin. Je voelt hoe bezorgd ze is en voordat je het doorhebt, roep je “Natuurlijk!” en zit je vervolgens met 3 stuiterende vermoeide kinderen op de bank! Terwijl je eigenlijk van plan was te gaan sporten om te ontspannen. Zuchtend en steunend kom je weer thuis, moe, afgedraaid en leeggelopen. Je man ziet je en geeft met alle goede intenties tips: ‘volgende keer gewoon nee zeggen’, ‘kies toch eens voor jezelf’. Alsof je dat zelf niet doorhebt. Was het maar zo makkelijk. Het is gedrag dat je maar lastig kan doorbreken. Herkenbaar?

Pleasegedrag een typische HSP valkuil
In dit voorbeeld zijn de empathische kwaliteiten doorgeslagen in een van de typische HSP-valkuilen: pleasegedrag. Dit komt voor bij mannen en vrouwen. Dit is een vorm van aangeleerd aanpassingsgedrag op de omgeving. Ook niet hoogsensitieve mensen kunnen dit gedrag vertonen, maar je ziet het bij hoogsensitieve personen vaker. Hoe komt dat toch?

Regelmatig komen hoogsensitieve mensen bij me en willen graag leren hoe ze beter voor zichzelf kunnen zorgen. Ze merken op dat ze moe zijn en energie verliezen met hun grootste kwaliteit. Ze kunnen zich namelijk goed inleven in de ander en doorleven als het ware de behoeftes, wensen en gevoelens van de ander. Zo goed zelfs dat ze niet meer opmerken of dat ook passend is bij wat ze zelf willen. Ze checken niet of het potje energie nog voldoende voorraad heeft om de ander uit de brand te helpen. En als ze het wel opmerken dan is het domweg minder belangrijk. “Het geeft toch een goed gevoel om de ander te helpen?”, “Ik wil er graag voor de ander zijn, ze heeft het al zo moeilijk”, “Dat zou ik zelf toch ook graag gewild hebben”, “We moeten wat voor elkaar zorgen, de wereld is al zo egocentrisch”.
Laat ik duidelijk zijn, er is niets mis met de ander aanvoelen en helpen. Ik vind het een van de mooiste kwaliteiten van een HSP-er. Het gaat wel mis als het ten kostte gaat van je eigen vitaliteit en balans en als je denkt dat jij de enige bent die kan helpen. Dat laatste noem ik het ‘redders-syndroom’. Er zijn fysieke en mentaal-emotionele grenzen aan het helpen van de ander. Als jouw vitaliteit en energie weg is, dan is er helemaal geen ruimte om de ander nog te helpen en dan kom je zeker niet tot je recht. Vergelijk het maar met het feit dat je in het vliegtuig bij een incident eerst je eigen luchtkapje op moet zetten en vervolgens je kinderen.

Wat drijft je toch zo sterk in pleasegedrag?

1. Je brein. Ons brein heeft grofweg 3 delen: het reptielenbrein draagt zorg voor ons lichaam om te kunnen overleven. Het zoogdierenbrein wil ons prettig en plezierig laten voelen. En als derde hebben we het menselijk brein die alles graag wil analyseren. Uit onderzoek blijkt dat hoogsensitieve personen meer dan gemiddeld op positiviteit reageren (in plaats van negativiteit, wat men lang heeft gedacht). Het zoogdierenbrein is dus van nature sterker gericht om complimenten, waardering & bevestiging uit de omgeving te krijgen, want dat geeft een prettig gevoel. En een mens doet liever de dingen die een prettig gevoel geven dan activiteiten die een naar gevoel geven. Je begeeft je in je comfortzone en het is heel menselijk om de spanning van discomfort te vermijden. Als ik wat provoceer om ze uit te dagen het spanningsveld van niet helpen aan te gaan, krijg ik vaak een reactie: ‘Zo ben ik niet’. Mijn antwoord: “ Nee, je bent altijd gewend geweest om te helpen, je hebt nog niet ontdekt wat er gebeurt als je het een keer niet doet. Dat geeft een spanningsveld, een uitdaging die je spelenderwijs aan kan gaan.”
2. Je waarden en normen in het leven. Het gezegde Wie goed doet, wie goed ontmoet, zegt het al. Als je daarmee wordt opgevoed, leer je wat goed is, namelijk de ander helpen en alleen dan wordt je beloond. Vraag je goed af of het gaat om de beloning, het positieve gevoel van het helpen. Of dat je stiekem zo bang bent dat je gezien wordt als egoïstisch, egocentrisch, onbekwaam of een niet lief persoon, dat je dat ten alle tijden wilt vermijden. Angst en schuldgevoel is vaak een grotere, diepere drijfveer bij pleasegedrag dan de meeste mensen zich realiseren. Als dit leidend is, dan kost deze waarde je veel energie. Face je angst, ontloop hem niet door te helpen!
3. Regelmatig tref ik HSP-ers die hun eigenwaarde ontlenen aan het er altijd voor de ander te kunnen zijn. Ze hebben zich in de loop van hun leven een identiteit aangemeten die afhankelijk is van het helpen van de omgeving. Het helpen geeft zelfvertrouwen, zekerheid, veiligheid, je hebt nut. Het helpen staat ten dienste van veel hogere waarden die jou zingeving geven. Als je daar opeens mee zou stoppen, mis je jouw nut van het bestaan. Kijk waar je jouw zingeving echt tot zijn recht zou kunnen laten komen. Op zo’n manier dat het energie geeft in plaats van energie kost.
4. Anderen zijn gewend dat jij altijd voor ze klaar staat en het kan een automatisme zijn geworden om jou te vragen, niet zelf de verantwoordelijkheid te nemen of een keer iemand anders te vragen. Want jij kan en wil altijd. Het kan dus ook gemakzucht zijn van een ander om iets niet eerst zelf te proberen. Wat dat betreft zijn volwassenen net kinderen. Je bent niet onmisbaar. Ieder persoon kan leren. De meeste mensen hebben een netwerk om zich heen en kunnen meerdere mensen om hulp vragen. Je kan iemand lang watertrappelend boven de waterlijn houden en zelf langzaam zinken, of je kan iemand de verantwoordelijkheid en vertrouwen geven om te leren zelf te zakken en zich af te zetten op de bodem om weer boven te komen. Aan jou deze mooie keuze.

Tekst: Saskia Klaaysen, http://www.anahata-coaching.nl, http://www.hsptraining.nl

Lees ook: Wie is er bang voor de HSP-draak?