Met deze 9 cruciale denkfouten saboteer je je eigen geluk

Niet iedereen kan zomaar makkelijk uit z’n emoties stappen, maar je kop in het zand steken heeft als risico dat die emoties een soort blinde vlek worden die uiteindelijk je mentale welzijn ondermijnen.

Dat zegt hoogleraar Noam Shpancer die een overzichtelijke lijst opstelde van de meest gemaakte denkfouten die ervoor zorgen dat je je niet optimaal gelukkig voelt. Het is daarom goed als je dat patroon bij jezelf  herkent. Je hebt jezelf vast ook wel eens op onderstaande gedachtes betrapt…

1. Gedachten verwarren met feiten
   Geloof niet alles wat je denkt. Een gedachte is een mentale gebeurtenis, niet een wereldse gebeurtenis. In onze denkwereld creëren we scenario’s die in de echte wereld vaak niet eens mogelijk zijn. Ook al kan het soms heerlijk zijn jezelf te verliezen in je eigen gedachten; probeer altijd sceptisch ten blijven. Zoek naar het bewijs en de waarschijnlijkheid van zo’n gedachte en besteed alleen aandacht aan zo’n gedachte als je het bewijs gevonden hebt.
2. Een sterke emotie vergelijken met de echte waarheid
   Veel mensen begrijpen het nut van een emotie niet. Maar als je de romantiek van een emotie wegdenkt, zijn emoties alleen nog maar een bron van data die ons gaande houden. Maar emoties zijn niet de enige vorm van data die dat doen – en ook niet per se de beste. Emoties zijn onderdeel van een algehele ervaring, niet de som daarvan. Mensen gaan vaak op twee verschillende manieren met emoties om: of ze negeren ze compleet, of ze storten zich er helemaal in. Die emoties negeren ontneemt ons belangrijke informatie en doet ook afbreuk aan de authenticiteit van een ervaring. Maar blind je emoties volgen, betekent dat je één databron boven andere bronnen als waarden, doelen, logica of wetenschappelijk bewijs stelt. Terwijl die bronnen vaak juist veel relevanter en betrouwbaarder zijn als we een probleem willen oplossen. Een gebalanceerde mentale gezondheid houdt in dat je luistert naar je gevoel, maar ook luistert naar de input van alle andere informatiebronnen voordat je besluit hoe je reageert.
3. Je ongemakkelijk voelen als een probleem beschouwen
   Ieder mens is op zoek naar comfort. We associëren comfort met thuis, met veiligheid, met genot en succes. De meeste mensen proberen ongemak daarom zoveel mogelijk te mijden. Vooral emotioneel ongemak wordt ervaren als een teken dat er een probleem is. Ik voel me niet goed, dus ik ben niet goed of deze situatie is niet goed. Terwijl emotioneel ongemak juist vaak het startpunt is van emotionele groei. Een ongemakkelijk gevoel onder controle kunnen houden en accepteren is een teken van volwassenheid en mentale gezondheid. Daarbovenop is ongemak vaak niet meer dan de prijs die je moet betalen voor een hoger doel of een belangrijke waarde – het is niet een crisis of een defect. Ongemak is niet het einde van de wereld – het is de wereld. Het is een teken dat je leeft, niet dat je gebroken bent. Je hebt alleen altijd ongestoord comfort als je dood bent en daar hebben we voorlopig nog geen haast mee.
4. Dingen ontwijken als oplossing
   Mensen zijn voorgeprogrammeerd om zaken als pijn, kwaad en verlies te mijden. En vaak hebben we een boel aan dat ontwijkingsgedrag – als er een trein op je af komt denderden bijvoorbeeld. Wanneer we het risico lopen op pijn of verdriet, lijkt negeren of ontwijken de makkelijkste weg. Maar vermijden is in het licht van mentale gezondheid juist een val. Een probleem ontlopen in plaats van oplossen elimineert alleen het directe contact. De zolder niet schoonmaken maakt de zolder niet schoon; het maakt het juist alleen maar erger. Bovendien is vermijden een eeuwigdurend proces. Als je enige manier van omgaan met een probleem het probleem negeren is, eindig je in het ergste geval in de bak. Het leven vereist een beetje handigheid en die bouw je niet op als je het negeert. Niemand wordt een bokskampioen door niet te boksen. Veel mensen die bang zijn voor afwijzing door anderen, drijven zichzelf in isolatie en vermijden ieder sociaal contact. Op die manier wordt het door hun gekozen medicijn de ziekte zelf. Een goede mentale gezondheid betekent dat je je uitdagingen onder ogen komt.
5. Spanning en gevaar door elkaar halen
   Ons angstsysteem zorgt ervoor dat we onszelf kunnen verweren en houdt ons alert voor het geval er gevaar dreigt. Daar hadden onze voorouders in een tijd waar gevaar overal op de loer lag veel aan. Een hoge plek was in die tijd een ravijn, niet de derde verdieping van een kantoorgebouw. Als je nu hoog boven de grond zit, kijk je vanuit een raam op de derde verdieping naar beneden – je balanceert niet op het randje van een ravijn – maar alsnog slaat dat alarmsysteem van onze voorouders aan. Onze angst zien we daardoor vaak aan voor de aanwezigheid van gevaar. Het is echter een fout om te beoordelen hoe gevaarlijk iets is op basis van hoeveel angst het losmaakt, en vice versa. Probeer je daar bewust van te blijven.
6. Teveel vertrouwen op vorige ervaringen
   Ervaring kan ons een hoop belangrijke dingen leren. Kennis op basis van ervaring is vaak zelfs de diepste vorm van kennis. Als je nog nooit een oorlog hebt meegemaakt, weet je niet wat het is. Maar ervaring heeft een donkere kant. Het kan ons alleen leren wat het weet. Onze ervaring is bij voorbaat al begrensd, omdat wij dat ook zijn. Bovendien is leren van je eigen ervaring een nogal langzaam proces. Als je alleen vertrouwt op je eigen ervaring, kun je dat nooit overstijgen. Daardoor kan die ervaring je eigen gevangenis worden. Wanneer je bijvoorbeeld al 20 jaar een middelmatig seksleven hebt met je partner, leert je ervaring dat seks middelmatig is – terwijl dat niet zo is. Het is jouw ervaring die middelmatig is. Soms moet je vertrouwen op andermans ervaring om de tirannie van je eigen te ontsnappen.
7. De inhoud boven het proces plaatsen
   We besteden veel energie aan het ontcijferen en kiezen van inhoud: wat we zeggen, wat we kopen, wat we doen. Dat is begrijpelijk, want inhoud is zichtbaar; het is wat te koop is en wat je ziet op tv. De algehele gezondheid is echter veel meer afhankelijk van het onderliggende proces. De effectiviteit van een papierversnipperaar wordt niet bepaald door wat er op dat papier staat. Het besluit krijgt vaak alle aandacht, terwijl het proces waarin je het besluit maakt op de lange termijn bepaalt of iets een succes of een mislukking wordt. Als je het zo bekijkt is wat je voelt minder belangrijk dan hoe je omgaat met gevoelens. Wat je drinkt is minder belangrijk dan hoe je omgaat met alcohol. Je specifieke partner is minder belangrijk dan hoe je omgaat met relaties. Mentale gezondheid is aan het eind van de rit het proces van ons koopwaar verhandelen met de rest van de wereld. Het gaat niet om wat je wel of niet hebt, maar hoe je omgaat met iets juist wel of niet hebben. Therapeuten halen meestal meer informatie uit hoe de cliënt iets zegt dan uit wat diegene zegt. ‘Ik hou van je’ kun je op 1001 verschillende manieren uitspreken. De betekenis van de woorden (de inhoud) wordt bepaald door de toon (het proces). Een deugdelijke mentale gezondheid betekent dat je (ook) kijkt naar het proces.
8. Je focus verwaarlozen
   De kwaliteit van een ervaring en je beoordelingsvermogen is afhankelijk van waar je geest op dat moment is. Op dit moment worden je zintuigen door allerlei dingen geprikkeld. Er speelt zich vanalles om je heen, wat je niet ziet als je er niet de aandacht op richt. Onze focus is als een lichtcirkel van een zaklamp in het donker; het legt de aandacht op wat we willen zien. Hoe succesvol je ergens doorheen navigeert is dus afhankelijk van waar je je licht op schijnt. Je kunt veel afleiding wegfilteren door bewust te kiezen wat belangrijk voor je is. Je weet wel: eyes on the prize. Je kan je ervaring in een bepaalde situatie veranderen door op verschillende aspecten te focussen. Tijdens seks bijvoorbeeld kun je onzekere gedachten (‘ben ik beter dan zijn ex?’) verschuiven naar opwindende gedachten (‘zijn armen zijn zo sterk’). Dat verbetert je prestatie en je verzadiging. Wanneer je onder stress staat, kun je beter focussen op dat wat je kan veranderen. Zo ga je er beter mee om en het vergroot je weerstand. Maar om je focus te verleggen, moet je die wel trainen. We laten onze focus namelijk makkelijk kapen door omgevingsruis of mensen met hun eigen agenda. Laat je focus zich geduldig gedragen in plaats van het rond te laten stuiteren terwijl het op de bank springt, de vloer onder pist en de buurtkinderen terroriseert.
9. Aan jezelf denken aanzien voor egoïsme en assertiviteit verwarren met agressie
   In het vliegtuig hoor je altijd dat je in het geval van nood eerst het zuurstofmasker bij jezelf om moet doen voor je een ander helpt. Dat is niet egoïstisch, maar voor jezelf zorgen. Er is een belangrijk verschil tussen deze twee dat mensen vaak over het hoofd zien. Egoïsme houdt in dat je je alleen bezig houdt met jezelf en lak hebt aan anderen. Van voor jezelf zorgen hebben andere mensen ook profijt – het zorgt er voordat je blijft functioneren en interactie kan hebben. Nooit je zieke moeder helpen is egoïstisch, maar even een stapje terug doen van je zieke moeder helpen om je op te laden, is voor jezelf zorgen. Om je licht te verspreiden, moet je het bewaken met je leven. Eenzelfde ding geldt voor het verschil tussen agressie en assertiviteit. Zonder toestemming op je hoofd gaan is agressief. Maar eisen dat iemand niet zonder toestemming op je hoofd gaat staan, is assertief. Agressie betekent dat je iemands territorium toe-eigend door over grenzen te gaan. Assertiviteit betekent dat je je territorium deelt aan de hand van duidelijke grenzen. Agressie neemt rechten af, terwijl assertiviteit rechten deelt. Onze mentale gezondheid heeft er baat bij als we voor onszelf zorgen en ons assertief opstellen naar anderen.

Lees ook: 40 kleine waarheden over geluk na je 40e

(Bron: Psychology today, beeld: Jeremy Cai via Unsplash)