Wat zijn de Big 5 Persoonlijkheidskenmerken?

Veel hedendaagse persoonlijkheidspsychologen geloven dat er vijf basisdimensies van persoonlijkheid zijn, die vaak de “Big 5” persoonlijkheidskenmerken worden genoemd. De Big 5 persoonlijkheidskenmerken zijn extraversie (ook vaak gespeld als extraversie), aangenaamheid, openheid, consciëntieusheid en neuroticisme.

Extraversie is sociabiliteit, meegaandheid is vriendelijkheid, openheid is creativiteit en intrige, consciëntieusheid is bedachtzaamheid en neuroticisme heeft vaak te maken met verdriet of emotionele instabiliteit.

Begrijpen wat elke persoonlijkheidstrek is en wat het betekent om hoog of laag te scoren op die trek kan je inzicht geven in je eigen persoonlijkheid – zonder een persoonlijkheidstrekentest te doen. Het kan je ook helpen om anderen beter te begrijpen, gebaseerd op waar zij vallen op het continuüm voor elk van de genoemde persoonlijkheidstrekken.

Geschiedenis van de Big 5 Persoonlijkheidstheorie

Persoonlijkheidstheorieën hebben lang geprobeerd precies vast te stellen hoeveel persoonlijkheidskenmerken er zijn. Eerdere theorieën hebben verschillende aantallen voorgesteld. De lijst van Gordon Allport bevatte bijvoorbeeld 4000 persoonlijkheidstrekken, Raymond Cattell had 16 persoonlijkheidsfactoren en Hans Eysenck bood een drie-factortheorie.

Veel onderzoekers vonden de theorie van Cattell te ingewikkeld en die van Eysenck te beperkt. Als gevolg daarvan ontstonden de Big 5 persoonlijkheidstrekken, die worden gebruikt om de brede kenmerken te beschrijven die als bouwstenen van de persoonlijkheid dienen.

Verschillende onderzoekers ondersteunen het geloof dat er vijf kernpersoonlijkheidskenmerken zijn. Het bewijs voor deze theorie groeit al vele jaren in de psychologie, beginnend met het onderzoek van D. W. Fiske (1949) en later uitgebreid door anderen, waaronder Norman (1967), Smith (1967), Goldberg (1981) en McCrae & Costa (1987).

De big 5 Persoonlijkheidskenmerken

Het is belangrijk op te merken dat elk van de vijf primaire persoonlijkheidskenmerken een bereik tussen twee uitersten vertegenwoordigt. Bijvoorbeeld, extraversie vertegenwoordigt een continuüm tussen extreme extraversie en extreme introversie. In de echte wereld liggen de meeste mensen daar ergens tussenin.

Hoewel er veel literatuur is die deze primaire persoonlijkheidskenmerken ondersteunt, zijn onderzoekers het niet altijd eens over de exacte labels voor elke dimensie. Toch worden deze vijf eigenschappen meestal als volgt beschreven.

Openheid

Openheid (ook wel openheid voor ervaringen genoemd) benadrukt verbeelding en inzicht het meest van alle vijf persoonlijkheidskenmerken. Mensen met een hoge openheid hebben vaak een breed scala aan interesses. Ze zijn nieuwsgierig naar de wereld en andere mensen en willen graag nieuwe dingen leren en genieten van nieuwe ervaringen.

Mensen die hoog scoren op deze persoonlijkheidstrek zijn meestal ook avontuurlijker en creatiever. Omgekeerd zijn mensen die laag in deze persoonlijkheidstrek staan vaak veel traditioneler en kunnen ze moeite hebben met abstract denken.

Hoge score bij:

• Zeer creatief
• Open om nieuwe dingen te proberen
• Gericht op het aangaan van nieuwe uitdagingen
• Denken graag na over abstracte concepten

Lage score bij:

• Heeft een hekel aan verandering
• Houdt niet van nieuwe dingen
• Verzet zich tegen nieuwe ideeën
• Niet erg fantasierijk
• Houdt niet van abstracte of theoretische concepten

Nauwgezet

Van alle persoonlijkheidskenmerken wordt nauwgezetheid gedefinieerd door een hoge mate van bedachtzaamheid, goede impulscontrole en doelgericht gedrag. Zeer nauwgezette mensen zijn meestal georganiseerd en letten op details. Ze plannen vooruit, denken na over hoe hun gedrag anderen beïnvloedt en houden rekening met deadlines.

Iemand die lager scoort op deze primaire persoonlijkheidstrek is minder gestructureerd en minder georganiseerd. Ze kunnen uitstellen om dingen gedaan te krijgen en soms deadlines volledig missen.

Hoge score bij:

• Besteedt tijd aan voorbereiding
• Maakt belangrijke taken meteen af
• Besteedt aandacht aan details
• Houdt van een vast schema

Lage score bij:

• Houdt niet van structuur en schema’s
• Maakt rommel en ruimt dingen niet op
• Geeft dingen niet terug of zet ze niet terug waar ze horen
• Stelt belangrijke taken uit
• Voltooit noodzakelijke of opgedragen taken niet

Extraversie

Extraversie is een persoonlijkheidstrek die wordt gekenmerkt door opgewondenheid, sociabiliteit, spraakzaamheid, assertiviteit en een hoge mate van emotionele expressiviteit. Mensen met een hoge mate van extraversie zijn extravert en hebben de neiging om energie te krijgen in sociale situaties. Als ze bij anderen zijn, voelen ze zich energiek en opgewonden.

Mensen die laag scoren op deze persoonlijkheidstrek of introvert zijn, zijn eerder gereserveerd. Ze hebben minder energie in sociale omgevingen en sociale gebeurtenissen kunnen uitputtend aanvoelen. Introverte mensen hebben vaak een periode van eenzaamheid en rust nodig om “op te laden”.

Hoge score bij:

• Staat graag in het middelpunt van de belangstelling
• Begint graag gesprekken
• Ontmoet graag nieuwe mensen
• Heeft een brede sociale kring van vrienden en kennissen
• Vindt het gemakkelijk om nieuwe vrienden te maken
• Voelt zich energiek in de buurt van andere mensen
• Zegt dingen voordat hij erover nadenkt

Lage score bij:

• Geeft de voorkeur aan eenzaamheid
• Voelt zich uitgeput als hij veel moet socialiseren
• Vindt het moeilijk om gesprekken te beginnen
• Heeft een hekel aan praten over koetjes en kalfjes
• Denkt goed na voordat hij iets zegt
• Houdt er niet van in het middelpunt van de belangstelling te staan

Sympathie

Deze persoonlijkheidstrek omvat eigenschappen als vertrouwen, altruïsme, vriendelijkheid, genegenheid en ander prosociaal gedrag. Mensen die hoog zijn in inschikkelijkheid hebben de neiging meer samen te werken, terwijl mensen die laag zijn in deze persoonlijkheidstrek meer competitief en soms zelfs manipulatief zijn.

Hoge score bij:

• Heeft veel interesse in andere mensen
• Geeft om anderen
• Voelt empathie en bezorgdheid voor andere mensen
• Helpt graag en draagt bij aan het geluk van andere mensen
• Helpt anderen die hulp nodig hebben

Lage score bij:

• Toont weinig belangstelling voor anderen
• Geeft er niet om hoe andere mensen zich voelen
• Heeft weinig interesse in de problemen van anderen
• Beledigt en kleineert anderen
• Manipuleert anderen om te krijgen wat ze willen

Neuroticisme

Neuroticisme is een persoonlijkheidstrek die wordt gekenmerkt door droefheid, humeurigheid en emotionele instabiliteit. Mensen met een hoog neuroticisme hebben vaak last van stemmingswisselingen, angst, prikkelbaarheid en droefheid. Mensen met een laag neuroticisme zijn stabieler en emotioneel veerkrachtiger.

Hoge score bij:

• Ervaart veel stress
• Maakt zich zorgen over veel verschillende dingen
• Raakt snel van streek
• Ervaart dramatische stemmingswisselingen
• Voelt zich angstig
• Heeft moeite om terug te komen na stressvolle gebeurtenissen

Lage score bij:

• Emotioneel stabiel
• Kan goed omgaan met stress
• Voelt zich zelden verdrietig of depressief
• Maakt zich niet veel zorgen
• Is erg ontspannen

Hoe je de Big 5 persoonlijkheidskenmerken kunt gebruiken

Waar je valt op het continuüm voor elk van deze vijf primaire persoonlijkheidskenmerken kan worden gebruikt om te helpen identificeren of je meer of minder waarschijnlijk andere, meer secundaire persoonlijkheidskenmerken hebt. Deze andere persoonlijkheidskenmerken worden vaak opgesplitst in twee categorieën: positieve persoonlijkheidskenmerken en negatieve persoonlijkheidskenmerken.

Positieve persoonlijkheidskenmerken

Positieve persoonlijkheidskenmerken zijn eigenschappen die gunstig kunnen zijn om te hebben. Deze eigenschappen kunnen je helpen om een beter persoon te zijn of maken het gemakkelijker om om te gaan met uitdagingen die je in je leven kunt tegenkomen. Persoonlijkheidskenmerken die als positief worden beschouwd zijn onder andere:

• Aanpasbaar
• Ambitieus
• Attent
• Coöperatief
• Vriendelijk
• Genadig
• Nederig
• Inzichtelijk
• Objectief
• Optimistisch
• Respectvol
• Standvastig
• Grondig
• Goed afgerond

Negatieve persoonlijkheidskenmerken

Negatieve persoonlijkheidskenmerken zijn eigenschappen die schadelijker zijn dan nuttig. Dit zijn eigenschappen die je kunnen tegenhouden in je leven of je relaties met anderen kunnen schaden. (Het zijn ook goede eigenschappen om je op te richten voor persoonlijke groei.) Persoonlijkheidskenmerken die in de negatieve categorie vallen zijn onder andere:

• Agressief
• Arrogant
• Koud
• Misleidend
• Egoïstisch
• Behoedzaam
• Intolerant
• Oordelend
• Humeurig
• Verwaarlozend
• Pompeus
• Egoïstisch
• Onbetrouwbaar
• Teruggetrokken

Universaliteit van primaire persoonlijkheidstrekken

McCrae en zijn collega’s ontdekten dat de Big 5 persoonlijkheidskenmerken opmerkelijk universeel zijn. Een onderzoek dat mensen uit meer dan 50 verschillende culturen bekeek, ontdekte dat de vijf dimensies nauwkeurig gebruikt konden worden om persoonlijkheid te beschrijven.

Op basis van dit onderzoek geloven veel psychologen nu dat de vijf persoonlijkheidsdimensies niet alleen universeel zijn, maar dat ze ook een biologische oorsprong hebben. Psycholoog David Buss heeft een evolutionaire verklaring voorgesteld voor deze vijf kernpersoonlijkheidskenmerken en suggereert dat zij de belangrijkste kwaliteiten vertegenwoordigen die ons sociale landschap vormgeven.

Factoren die persoonlijkheidstrekken beïnvloeden

Onderzoek suggereert dat zowel biologische als omgevingsinvloeden een rol spelen bij het vormen van onze persoonlijkheid. Tweelingstudies suggereren dat zowel nature als nurture een rol spelen in de ontwikkeling van elk van de vijf persoonlijkheidstrekken.

Eén studie naar de genetische en omgevingsfactoren die ten grondslag liggen aan de vijf persoonlijkheidskenmerken keek naar 123 paar eeneiige tweelingen en 127 paar broederlijke tweelingen. De bevindingen suggereerden dat de overerfbaarheid van elke persoonlijkheidstrek 53% was voor extraversie, 41% voor aangenaamheid, 44% voor consciëntieusheid, 41% voor neuroticisme en 61% voor openheid.

Longitudinale studies suggereren ook dat deze grote vijf persoonlijkheidstrekken relatief stabiel zijn in de loop van de volwassenheid. Uit een vier jaar durend onderzoek onder volwassenen in de werkende leeftijd bleek dat persoonlijkheid weinig veranderde als gevolg van ongunstige gebeurtenissen in het leven.

Studies tonen aan dat rijping een invloed kan hebben op de vijf persoonlijkheidstrekken. Naarmate mensen ouder worden, worden ze minder extravert, minder neurotisch en staan ze minder open voor ervaringen. Goedgelovigheid en nauwgezetheid hebben daarentegen de neiging om toe te nemen naarmate mensen ouder worden.

Conclusie

Onthoud altijd dat gedrag een wisselwerking is tussen iemands onderliggende persoonlijkheid en situationele variabelen. De situatie waarin iemand zich bevindt speelt een rol in hoe hij zou kunnen reageren. In de meeste gevallen reageren mensen echter in overeenstemming met hun onderliggende persoonlijkheidskenmerken.

Deze dimensies vertegenwoordigen brede gebieden van persoonlijkheid. Maar persoonlijkheid is ook complex en gevarieerd. Een persoon kan dus gedrag vertonen dat meerdere van deze persoonlijkheidskenmerken omvat.