“Wie heeft je beloofd dat je altijd maar gelukkig zult zijn?”

We horen allemaal wel eens een wijze opmerking die je voor de rest van je leven meedraagt. Liesbeth’s broer reageerde ooit zo nuchter op zijn ongelukkige zus, dat het haar altijd is bijgebleven. En zijn reactie hielp ook nog ‘s.

Lees ook: Wat extra liefde: Making love in public places

Een paar jaar geleden huilde ik uit bij mijn broer. Het zal me allemaal even niet mee, vond ik, en erg gelukkig was ik ook al niet. Mijn broer luisterde geduldig en reageerde toen op een manier die ik altijd ben blijven onthouden. “Maar Lies,”, vroeg hij.”Wie heeft je beloofd dat je altijd maar gelúkkig zult zijn? “ Daar had hij me, en ik denk nog steeds dat die ene zin van hem de best denkbare reactie was. Want tegenslag hoort bij het leven, en die duurt soms nu eenmaal langer of is indringender dan we zouden willen. Daar kun je je tegen verzetten, maar het heeft misschien meer zin als je stopt met jezelf te verzetten tegen hoe de dingen soms gaan. Sterker: wat is er mis mee dat je soms verdrietig bent, of dat dingen gewoon mislukken? Waarom ligt er toch zo’n taboe op tegenslag?

Het idee van troosten of meeleven werkt voor veel mensen toch als volgt: iemand zegt iets tegen je waar hij of zij verdrietig van wordt, jij zegt iets liefs of troostends terug, waarna er wordt nagedacht over hoe het probleem opgelost moet worden. Want verdriet, of tegenslag, is iets dat over het algemeen zo snel mogelijk verholpen dient te worden. En dat is best begrijpelijk, maar we worden niet altijd wijzer van die benadering. Want hoe zou het zijn als we tegenslag gewoon zagen voor wat het was –tegenslag, en dat overkomt iedereen-, zonder dat we het meteen gingen proberen te fixen? Sterker: wat nou als altijd maar gelukkig en tevreden zijn helemaal geen reeële verwachting is, maar leren omgaan met wat er allemaal niet lukt, of tegenvalt misschien wel veel meer rust oplevert?

En dat is precies wat de provocatieve leer, een stroming binnen de psychologie, beoogt. Volgens deze richting is het namelijk helemaal niet haalbaar om te willen dat alles altijd maar goed gaat. Sterker, misschien is het soms ook gewoon tijd dat je bepaalde eigenschappen van jezelf leert accpeteren, zegt Jeffrey Wijnberg, provocatief psycholoog van het eerste uur. Want dat maakt een stuk gelukkiger dan jezelf of de situatie proberen te veranderen, vanwege de overtuiging dat je altijd maar gelukkig moet zijn. Wat je vervolgens niet bent omdat je je óf niet bij de omstandigheden kan neerleggen,óf omdat je denkt dat je je persoonlijkheid of leven moet veranderen om gelukkig te worden. En dat werkt eigenlijk het omgekeerde in de hand.
In zijn boek Dictatuur van geluk beschrijft Wijnberg hoe hij in zijn praktijk mensen ontmoet die bijvoorbeeld verlegen zijn, en hopen via therapie assertief te worden. Of mensen die verdrietig zijn, waarna de rouw zo snel mogelijk een afgesloten plekje moet krijgen. “Psychologische correctheid”, noemt Wijnberg dat, en het is bedoeld om zo snel mogelijk de boel glad te strijken. Maar mensen zijn geen programmeerbare robots, zegt Wijnberg, en er mag wel wat meer ruimte komen voor tranen of angst. En dat is een zienswijze naar mijn hart, want het leven ís soms ook gewoon overweldigend, met alle verschillende gevoelens, ervaringen en levensfases die daarbij horen. Dat is niet sneu, dat is wat mens-zijn is. En daar hoeft lang niet altijd iets aan veranderd te worden.

Dus altijd maar gelukkig zijn: waarom zou je het nastreven? Natuurlijk is het prachtig al shet je overkomt, maar het niet zijn-en dat ook gewoon mógen, van jezelf en van je luisterend oor,  hoort er soms ook écht bij. Daar is niks mis mee en het gaat vaak ook vanzelf weer over zonder dat je jezelf in bochten hoeft te wringen. En dat laatste weet ik inmiddels ook weer, gelukkig maar. Met dank aan de provocatieve psychologie. En mijn broer.

Lees ook: Hee leukerd! Waarom we veel meer mogen flirten met elkaar