Waarom vergeven zo moeilijk is, maar ook zo bevrijdend

Als iemand je kwetst, je onrecht aandoet, kun je lang vasthouden aan gevoelens van boosheid en wrok. Toch is vergiffenis schenken een van de beste dingen die je kunt doen. Voor jezelf. Merel denkt terug aan die ene keer dat iemand haar genadeloos op haar hart trapte.  

Boosheid kan zo krachtig zijn. Twintig jaar na dato kan de gedachte aan een gebeurtenis je weer in vuur en vlam zetten, alsof het gisteren is voorgevallen. Het is een beschermingsmechanisme dat je waarschuwt: hier is een grens overschreden. En niet een beetje ook.

In mijn leven is er maar een persoon die ik niet heb kunnen vergeven. Het is niet eens een ex. Het is de moeder van een vriendin. Ik was zestien en ging met mijn beste vriendinnetje en haar ouders mee op vakantie. Vanaf de eerste dag voelde ik me enorm ongemakkelijk. De moeder was erg autoritair en bepaalde voor een groot deel wat we deden: wanneer we naar buiten gingen, wat en hoeveel we aten. Ik vond haar doodeng en had het gevoel dat ik op mijn tenen moest lopen. In een brief aan een andere vriendin ventileerde ik mijn frustraties.

Een avond stond ik op het punt te gaan slapen toen de ouders me vanuit de woonkamer riepen. In mijn ondergoed nam ik plaats tegenover ze op de bank. De hel brak los. Hoe durfde ik zo ondankbaar te zijn, riepen ze. Ik snapte eerst niet waar ze het over hadden. Pas na een paar minuten kon ik uit hun geschreeuw opmaken dat ze door mijn spullen waren gegaan, de brief hadden gevonden en gelezen. Mijn verontwaardiging over het gebrek aan privacy werd onmiddellijk van tafel geveegd. Dat hun lieve dochter zo’n naar kind als vriendin kon hebben, daar konden ze met hun hoofd niet bij. Een slecht mens was ik, een slang. Ondertussen zat mijn vriendin er zwijgend bij.

Ik weet niet alle details meer. Op een gegeven moment ben ik opgestaan, naar de slaapkamer gerend en ben daar achter de gesloten deur door mijn benen gezakt. Helaas kon ik niet eerder naar huis, dus heb ik daar nog een week door het stof moeten kruipen. Kon ik mijn vriendin uiteindelijk wel vergeven voor haar gebrek aan steun – ik wist dat ze niet in staat was tegen haar overheersende moeder in te gaan – de moeder daarentegen, die heb ik jarenlang hartstochtelijk gehaat.

Vergiffenis schenken aan de mensen die je hebben gekwetst is een van de beste dingen die je kunt doen in het leven. Niet voor hen, maar voor jezelf. Want die vrouw slaapt er geen nacht minder om als ik me nu nog steeds lig op te vreten over wat er is gebeurd. Alleen ík heb er last van. Doordat ik niet kan vergeven tors ik een gedeelte van mijn verleden met me mee dat ik liever in 1998 had achtergelaten.

Vergeven is alleen niet makkelijk. Mijn eerste reactie als ik het overweeg is: ze heeft mijn vergeving helemaal niet verdiend. Die avond twintig jaar geleden trapte ze het fundament onder mijn bestaan vandaan. Ze liet me serieus overwegen of ik niet al die tijd al een slechterik was geweest en dat gewoon niet in de gaten had gehad. Dat mens moet inzien wat ze me heeft aangedaan, ze moet boeten, ik kan dit toch niet zomaar pikken?! Het is niet eerlijk! Maar zo zwart op wit uitgeschreven is het duidelijk dat deze gedachtegang me nergens brengt. Boeten? Eerlijk? Laat me niet lachen. Laat ik haar boeten doordat ik met gebalde vuisten achter mijn bureau zit? Nee. En daarnaast: het leven is per definitie niet eerlijk. Get over it.

Er zijn een paar cruciale dingen die we moeten beseffen als we het over vergeving hebben. Vergeving gaat niet om ontkennen wat er is gebeurd. Vergeven is niet vergeten. Het betekent niet dat je het maar prima vindt dat mensen zo met je omgaan. Het betekent ook niet dat we excuses moeten vragen, of dat anderen zullen veranderen.

Vergeving is de pijn terughalen die iemand je heeft laten voelen, de woede. En, terwijl je dat voelt, de keuze maken het los te laten. Diegene te vergeven voor zijn of haar onvermogen om op een positieve, constructieve manier met jou om te gaan. Omdat je de ruimte die deze herinnering inneemt wil vullen met iets anders, iets constructiefs.

Maar hoe doe je dat, de ruimte terugnemen? Voor zover het mogelijk is om zo’n proces in een aantal stappen te vatten, hier wat ideeën:

• Stap 1: Als allereerste moet je ertoe bereid zijn. Het betekent niet dat je er maar opeens overheen zal zijn. Maar je staat open voor de mogelijkheid van vergeving. Dat is eigenlijk de belangrijkste stap.
• Stap 2: Denk terug aan de gebeurtenis. Voel wat er te voelen valt. Vraag je af: Wat gebeurt er nu? Waarom voel ik dit?
• Stap 3: Erken dat het gebeurd is. Dat dit soort dingen gebeuren. Hoe erg het ook is, hoe oneerlijk ook. Je ego kan het waarschijnlijk niet uitstaan dat iemand zo met je om kan gaan. Maar ja, dat kan nu eenmaal.
• Stap 4: Leef je in. Vraag je af waarom die persoon deed wat ie deed. Kijk ook naar je eigen rol. Wat was jouw aandeel in de situatie? Waarom denk je dat die persoon zo reageerde? Probeer eerlijk te zijn. Vaak gaan mensen om zich heen slaan als ze zelf pijn hebben. Niet dat dat het goed maakt wat ze doen, maar het plaatst het wel in perspectief. Ze zijn vaak niet alleen dader, maar ook slachtoffer. Iemand als vijand zien voedt boosheid, ze als gekwetst zien helpt je om medeleven te voelen.
• Stap 5: Als je voorgaande stappen bewust hebt gedaan, dan kun je het verder overlaten aan je onderbewuste. Want vergeving plan je niet in, werk je niet zomaar even af, daar is tijd voor nodig. Misschien helpt het je de stappen af en toe nog eens door te nemen.

Hopelijk kun je op een dag terugdenken aan deze persoon, deze gebeurtenis, en niet meer overmand worden door emoties. Ik teken ervoor. Deze vrouw heeft misschien mijn verleden beïnvloedt, maar mijn toekomst krijgt ze niet.

Lees ook: Wil je je leven veranderen? Leer dan op je toekomstige ik te vertrouwen