Is iemand passief agressief? Zo ga je ermee om!

De silent treatment. Sarcasme. Kritiek. Expres te laat komen. Extreem langzaam zijn. Iets wat je belooft gewoon lekker niet doen. Je afsluiten en geen goedkeuring of intimiteit geven. Ha, passieve agressie! De beste manier om met een conflict om te gaan. Not.

Vijandigheid met een strikje erom. Dat is het eigenlijk. In plaats van iemand direct aanspreken op wat je niet leuk vindt, doen alsof er niets aan de hand is. Maar ondertussen wel de boel traineren door allerlei dingen niet te doen die je normaal wel zou doen. Praten bijvoorbeeld.

Het is niet alleen extreem frustrerend voor beide partijen, het is ook nogal ineffectief. Want de mensen die passief agressief gedrag vertonen krijgen niet wat ze eigenlijk willen: een luisterend oor, erkenning, waardering, liefde. Wat ze willen is dat de ánder naar hen toe komt, vraagt wat er is, desnoods boos wordt. Maar ja, daar heeft die ander niet altijd zin in.

Passief agressief gedrag uit zich op verschillende manieren, maar heeft vaak dezelfde oorzaak: angst voor conflict en een gevoel van machteloosheid. Mensen zetten het bewust in, maar ook heel vaak onbewust, automatisch. Sommige mensen hebben van huis uit niet meegekregen hoe ze conflicten op een directe en gezonde manier kunnen aangaan en oplossen. Misschien was een van hun ouders erg dominant en gedroeg de ander zich ondergeschikt. Werden er veel machtsspelletjes gespeeld, gelogen en werden de kinderen daarin betrokken: ‘Zeg maar niet tegen je moeder.’ Deze mensen hebben als het ware nooit toestemming gekregen om gevoelens zoals boosheid te (h)erkennen en te uiten.

Iedereen gedraagt zich wel eens passief agressief. Jij ook, ik ook. Sommigen iets vaker dan anderen. Feit is dat het eigenlijk best wel irritant is. Hoe kun je daar het best mee omgaan?

1. Stel vast dat het hier om passief agressief gedrag gaat. Door het strikje om de vijandigheid kan het nog wel eens lastig zijn om het te herkennen. Want ja, iemand zégt dat er niets aan de hand is. En we komen allemaal wel eens te laat, toch? Maar eigenlijk vindt er een vijandig machtsspelletje plaats. Herken dat.
2. Vraag je af: waar komt het vandaan? Verdiep je in de ander. Het is niet jouw verantwoordelijkheid de ander te helpen of te veranderen, je bent namelijk niet een therapeut. Maar het is wel prettig om te weten waar het vandaan komt. Het maakt dat je directer kunt communiceren. Bijvoorbeeld aan kunt geven aan je partner dat jij niet zijn moeder bent (inclusief ingewikkelde dynamiek). Het helpt je het gedrag van de ander in perspectief te plaatsen. Vraag op een open en niet-veroordelende manier door naar de achtergrond van de ander. Of diegene zulke situaties misschien herkent van vroeger, van eerdere relaties of vriendschappen. Dan kunnen jullie aannames of angsten bepraten en wellicht (voor een deel) wegnemen.
3. Houd je grenzen in de gaten. En laat dat ook weten. Als je het vervelend vindt dat de ander steeds kritiek uit, te laat komt of zich niet aan de afspraken houdt, geef aan dat je dat niet tolereert. Dat je dan wel alléén naar die afspraak gaat, of iemand anders vraagt om iets voor je te doen.
4. Wees specifiek. Als je anderen aanspreekt op hun gedrag, zeg niet: ‘Je doet áltijd zo!’ Of: ‘Doe eens normaal, joh!’ Maar geef duidelijk aan wat je bedoelt; wijs een specifieke situatie of gebeurtenis aan. Spreek niet in generalisaties, maar geef aan dat iets voor jóu zo is, of op jóu zo overkomt. Dus liever: ‘Ik vind je grapjes niet prettig. Het voelt voor mij als belediging’ dan: ‘Jouw grapjes zijn heel beledigend.’ Of iets in de trant van: ‘Je bent me nu al een half uur aan het negeren, dat vind ik niet prettig. Als er iets is, dan heb ik liever dat je het uitspreekt.’
5. In niet te zware situaties: zet humor in. Als je hoi zegt en wordt genegeerd, maak een grapje. Het kan het ijs breken. Maar pas op, houd het luchtig en doe het met respect. Liefdevol. Maak de ander niet belachelijk.
6. Oefen zelf met actief en assertief communiceren. Wees duidelijk, direct, respectvol. Geef duidelijk je grenzen aan, maar luister ook naar de ander. Niet meteen in beschuldigingen en generalisaties vervallen. Erken dat de ander iets kan ervaren wat jij misschien onbegrijpelijk of onredelijk vindt. Voor de ander is het écht. Wat natuurlijk niet betekent dat jij je slecht mag laten behandelen. Heb respect voor anderen en voor jezelf.
7. Kijk naar jouw aandeel. Als het om iemand gaat die je inmiddels al lang kent, dan weet je wel een beetje wat de triggers zijn voor diegene om passief agressief gedrag te gaan vertonen. Ook al is het aan hen om te leren op een constructievere manier te reageren, kijk naar jouw rol in het geheel. Misschien stel jij je wel erg dominant of kritisch op.

En wat nou als je merkt dat je zélf passief agressief bezig bent? Best veel mensen houden niet van conflict, zijn er zelfs bang voor. Maar door je niet expliciet uit te spreken en in plaats daarvan alles onder het tapijt te schuiven, kan er van alles gaan ophopen en broeien. Dat kan je relaties in de weg gaan zitten. Het gekke is, als je iets niet oké vindt en je geeft dat direct aan, dan resulteert dat vaak in mínder conflict. Als het out in the open is, kan het ook eerder worden opgelost.

Het kan zijn dat je je eigen passief agressieve gedrag niet eens in de gaten hebt. Hoe voorkom je dat? Mindful zijn, is het antwoord. Luister naar je lichaam. Wat voel je? Je doet wel onverschillig, maar ben je niet eigenlijk boos? Je kunt jezelf aanleren om het te merken als je gevoel en je gedrag niet met elkaar matchen. En weet: gevoelens zijn nooit slecht. Als jij boos bent, ben je gewoon boos. Censureer je eigen emoties nooit. Hoe je dat vervolgens uit naar anderen toe, dat is een ander verhaal. Daar kan je jezelf wel een beetje in begeleiden, om dat op een goede en constructieve manier te doen.

Als je partner weer met vrienden heeft afgesproken, terwijl jij had aangegeven dat jij graag tijd samen doorbrengt. Als je baas je functioneringsgesprek voor de zoveelste keer heeft uitgesteld, omdat er weer een ‘spoedje’ tussendoor kwam. Voordat je het weet zit je in een hoekje te mokken en roep je heel hard: ‘Nee hoor, helemaal NIKS aan de hand.’ In beide gevallen voel je je niet gewaardeerd, opzij gezet. En eigenlijk doe je dat vervolgens ook bij jezelf. Jij mag ruimte innemen! Je mag zeggen, tegen zowel je partner als je baas: ‘Ik vind dit niet zo leuk.’

Het komt er op neer dat je zelf goed weet wat jij wil, wat jij voelt, en dat op en directe manier kenbaar maakt aan de mensen om je heen. Dat is voor alle partijen het fijnst.

Meer lezen: Hilarisch! Zo ziet een potje passief-agressief appen eruit

(Beeld: iStock)